Veilig voor je lichaam, gevaarlijk voor de geest

Rodaan Al Galidi (1971) belandde na zijn vlucht uit het Irak van Sadam Hoessein in 1998 in Nederland, waar hij vergeefs asiel aanvroeg. Als uitgeprocedeerde vluchteling leerde hij zichzelf de Nederlandse taal en publiceerde vervolgens meerdere dichtbundels en romans. Aldus creëerde hij naar eigen zeggen een heel eigen status: ‘wie schrijft, die blijft’… In 2013 publiceerde hij een prachtige dichtbundel over liefde en eenzaamheid: ‘Liever niet’, antwoordt de liefde. Sander de Vaan spr@k via een digitale verbinding met Rodaan in zijn woonplaats Zwolle.  

Rodaan, je schreef een bundel over liefde en eenzaamheid, thema’s waar al miljoenen keren over gedicht is, maar jouw stem klinkt ook hier heel verfrissend. Hoe ontstond het idee voor deze bundel?
Eigenlijk kan je wat betreft de liefde alleen gedichten vernieuwen, zoals de liefde de wereld en alles in de wereld steeds opnieuw vernieuwt. Daarom vernieuw ik elke keer, net als jij je laptop vernieuwt en kinderen hun luiers, mijn gedichten om opnieuw over de liefde te schrijven. Het idee zat altijd al in mijn hoofd. Maar op een gegeven moment toen mijn gedichten op hun sterfbed lagen, dacht ik: dit is de tijd om ze weer tot leven te wekken. Eerst was de titel eigenlijk “Oosterse, warme, zoete, zielige, rustige heel wanhopige gedichten voor een westerse, kille, overspannen, stoere, heel drukke vrouw”. Maar de uitgever kon het niet onthouden. Ik trouwens ook niet. Daarom besloten we voor de verkoop een andere titel te kiezen. Hij heeft het veranderd naar de laatste zin uit de bundel.

Dat was inderdaad een lange titel… Bestaan er trouwens ook westerse, warme, zoete, zielige, rustige vrouwen?
Ik hoop dat ze bestaan. Dat zou goed zijn voor de liefde en voor Europa.

Je verblijft nu al zestien jaar in Nederland. Zijn jij en het land veranderd sinds jouw komst?
Gedurende die tijd in Nederland ben ik ontzettend veranderd. Of die veranderingen in mij door de veranderingen in Nederland komen of door mijzelf, weet ik niet. En ik weet evenmin of de Nederlander altijd zo is geweest en ik ze nu beter ken, of dat zij veranderd zijn. Maar als je kijkt naar de economie of de politiek, dan is het land veranderd. Ik heb het gevoel dat Nederland agressiever aan het worden is tegen anderen. En Nederlanders ogen nu meer gesloten en niet meer zo open en vriendelijk als een aantal jaar geleden. Maar of dat komt omdat ik ze nu beter ken? Ik weet in ieder geval één ding zeker: Nederland is veilig voor je lichaam, maar gevaarlijk voor de geest. Het is een geweldig land als je er van een afstand naar kijkt, maar niet als je er midden in zit. Nu, na al die jaren in Nederland begrijp ik het gedicht ‘In Nederland…’ van Slauerhoff beter. Toen ik het voor het eerst las, dacht ik dat die man zeurde, maar nu niet:

 
In Nederland wil ik niet leven,
Men moet er steeds zijn lusten reven,
Ter wille van de goede buren,

 Die gretig door elk gaatje gluren.

(…)

In Nederland wil ik niet sterven,
En in den natten grond bederven
Waarop men nimmer heeft geleefd.
Dan blijf ik liever hunkrend zwerven
En kom terecht bij de nomaden.
Mijn landgenooten smaden mij: ‘Hij is mislukt.’

(…)

In Nederland wil ik niet blijven,
Ik zou dichtgroeien en verstijven.
Het gaat mij daar te kalm, te deftig,
Men spreekt er langzaam, wordt nooit heftig,
En danst nooit op het slappe koord.
Wel worden weerloozen gekweld,
Nooit wordt zoo’n plompe boerenkop gesneld,
En nooit, neen nooit gebeurt een mooie passiemoord.

Waar merk je dat het meest aan, dat Nederland gevaarlijk voor de geest kan zijn?
Dat de mensen alles van elkaar in de gaten houden. Wie doet wat, wanneer en waarom? Alles rond de Nederlander moet in de gaten worden gehouden. En als ze dat níet doen, geven ze je in ieder geval het gevoel dat ze het wél doen, zodat ze zich veilig kunnen voelen. Na een tijdje begin je, om één van hen te zijn, zelf ook alles in de gaten te houden. En daarna begin je te praten over ditjes en datjes, allemaal van die kleine, onzinnige details. En uiteindelijk maak je je hersenen van een oceaan van gedachten tot een klein dagelijks riooltje.

Je lijkt niet gelukkig in Nederland, maar er zijn toch ook wel positieve dingen hier, of ben je echt helemaal ‘klaar’ met het land?
Ik ben niet ongelukkig in Nederland, maar ongelukkig met Rodaan. Nederland is prima, maar de zeikerd in mij is een lastpak. Ik vind Nederland geweldig, maar een paar dingen kunnen anders: minder groen, want 10% van de bevolking heeft hooikoorts, minder discussie over de rest van de wereld, want 50% van het volk heeft er angst voor, én minder bang zijn voor armoede, want 30% van het volk wordt daar depressief van. De resterende 10% is gelukkig verslaafd aan hasj en alcohol en weet niet hoe de wereld doordraait.

Als je zou kunnen kiezen, waar zou je dan het liefst willen wonen?
Op Bali; op een plek waar het zand heel wit is en de hemel hoog en blauw, en waar tropische vogels om je heen zingen. Dáár zou ik willen wonen. En heel af en toe zou ik het leuk vinden om een reizende Nederlander tegen te komen, maar niet langer dan een uur. Dan praat ik wat met die persoon, zie ik de stress die ik ben ontvlucht en voel ik me daar nog meer thuis.

Wat vind je van de huidige situatie in Irak en Syrië? Had je verwacht dat het zó tragisch zou worden?
Eerlijk gezegd vind ik het een wonder wat de Amerikanen in Irak hebben gedaan. Vóór 2002 zeiden de slimme Arabieren dat de Amerikanen Irak terug wilden brengen naar de Middeleeuwen. Ik dacht: wat een onzin, hoe kunnen ze dat nou doen? En nu is het toch gebeurd, jammer genoeg niet naar de Middeleeuwen, maar nog verder terug, naar de tijd van de kalief en de dinosauriërs. Ja, Irak is dood. Allang. Vanaf 1968, toen de Ba’ahtparij aan de macht kwam. En het lijk stinkt. Maar mijn vraag is: waarom verrot het niet en verandert het niet in wormen? Ik heb geen idee. En het is er niet zo koud dat je van een koelkast kunt spreken. Laatst kreeg ik een mail van een man via Facebook die mij vertelde dat hij was geschrokken van mijn boek Dorstige Rivier, dat al in 2004 gepubliceerd is. Hij had het zojuist gelezen en dacht dat alles wat tussen 2003 en 2014 is gebeurd óók in het boek stond.

Hoe kan dat toch, dat een land, beter gezegd een gebied (Irak en Syrië) waar veel eerder dan in Europa al een rijke, ontwikkelde cultuur bestond, zó kan afglijden naar chaos en geweld?
Irak en Syrië kenden al 7000 jaar geleden een beschaving. Maar hoe kan een volk als de Duitsers, dat Mozart en Beethoven en Bach heeft voortgebracht en al die prachtige filosofen en dichters, ik noem Goethe en Schiller en Rilke, hoe kan een volk in het Europa van Voltaire en Jean Jacques Rousseau voor een psychopaat gaan staan en allemaal Heil Hitler roepen? Dat is nog erger. Wanneer de Duitsers die vraag kunnen beantwoorden, beantwoord ik jouw vraag. Maar ik denk dat wij mensen op aarde het geweld in onze genen geërfd hebben en dat wij dankzij al die prachtige kunstenaars, dichters, schrijvers, filosofen en muzikanten elkaar nog niet hebben opgegeten. Als ik de macht had in Irak, zou ik bepalen dat er in elk huis een boek van Tolstoi en een gedicht van Tagore moeten liggen. En het zou ook niet verkeerd zijn om er een schilderijtje van Vermeer bij te hebben. Van religie verwacht ik namelijk niets, behalve dat ze de wereld vernietigt. Bij politiek gaat het enkel om ambitie en militairen hebben alleen maar rode handen. De toekomst van de mensheid staat in goede gedichten en mooie kunst.

Blauwe morgenster

Ze komt niet, ze gaat niet.
Overal en nergens.
De vrouw van wie ik hou.

Ze geeft mij haar lichaam
als ik haar hart wil.
Ze geeft me haar hart
als ik haar lichaam begeer.
Ze wil wat ze niet kan krijgen
en schenkt wat niet van haar verwacht wordt.

Ze is simpel als de vrede
als ze met mij is.
Als ze vertrekt
wordt ze moeilijk als de oorlog.

Ze is de schorpioen en de blote voet,
de traan en de druppel dauw
en ik hou van haar.

Ergens, augustus vorig jaar,
nadat we gevreeën en gedoucht hadden,
zei ze, terwijl ze haar haren droogde:
‘Ik denk deze keer serieus
om in je hart te blijven.’

Ik heb haar nooit meer gezien.

 

Rodaan al Galidi – ‘Liever niet’, antwoordt de liefde.
De Bezige Bij Antwerpen.
ISBN 978 90 8542 4857