Laaiende gestalte
door Joop Leibbrand
Tot kort voor zijn dood op 22 februari 2014 was Leo Vroman nog in leven. Van beide was hij zich volop bewust en ten bewijze daarvan schreef hij dit op 10 februari gedateerde gedicht:
Einde
Hij lijkt vast minder erg –
die lief bijeengebrachte
hoop spaanders van mijn gedachten –
op mij dan een berg.
Waar zal die laaiende gestalte
van mij dan uit bestaan
en waar kwam die al te late
eerste vonk vandaan?
‘Einde’ werd gepubliceerd in het februarinummer van Hollands Maandblad (jrg.55, nr.795) en was daarmee het laatste van de meer dan tweehonderd gedichten die hij sinds 1960 voor dat blad had geschreven. Het is nu een van de twee gedichten die zijn toegevoegd aan de zesde druk van De mooiste gedichten, een bloemlezing met een ruime keuze uit de 160 Hollands Maandblad-gedichten uit de periode 1960-2006, waarvan de eerste druk uitkwam in 2006 en die dus zeer succesvol is gebleken.
Het boek verdient het ook. Het is zeer verzorgd uitgegeven en krijgt extra cachet door de overvloed aan illustraties van Iris Le Rütte. Haar eigenzinnige tekeningen, met een opmerkelijke voorkeur voor spermatozoïden en skeletachtigen, sluiten volkomen natuurlijk aan bij de gedichten, vormen als het ware een parallelle wereld. De manier waarop zij ook nog het humane met het vegetatieve verbindt, zorgt nog voor een extra dimensie.
Aan het succes zal misschien ook bijdragen dat de bijna suf gebloemleesde evergreens als ‘Voor wie dit leest’ (Gedrukte letters laat ik U hier kijken,), ‘Vrede’ (Komt een duif van honderd pond,) en ‘Mens’ (Mens is een zachte machine,) hier ontbreken. Van de echte Vromanklassiekers treffen we eigenlijk alleen ‘Hotel Valmonte’ aan, die prachtige liefdesbrief aan Tineke uit 1980.
De bundel heeft de opmerkelijke kwaliteit steeds nieuw te lijken, wat natuurlijk in de eerste plaats toe te schrijven is aan de bijzondere eigenschappen van Vromans poëzie, die misschien het best te omschrijven is als een even ernstig als ludiek verbaal spel, persoonlijk en fantasierijk, sprankelend en vrij.
De mooiste gedichten verscheen op 10 april, op de honderdste geboortedag van Leo Vroman. Ter gelegenheid daarvan gebeurde er meer. In Gouda, zijn geboorteplaats, werd een door Jeroen Henneman gemaakt beeld van de dichter onthuld, startte de rondreizende tentoonstelling VROMAN 100, en presenteerde Querido de bundel Die Vleugels II, die de gedichten bevat die Vroman schreef tussen zomer 2012 en zijn dood. En dan maakte zanger Frans van Deursen ook nog de cd De vogel in mijn borst en zal volgend seizoen de bewerking van Mirjam van Hengels Hoe mooi alles te zien zijn in de Nederlandse theaters.
Nog lang niet dood, zou Vroman zelf zeggen. Mooi!
