Erotische beelden zonder schuttingtaal
door Wilma van den Akker
Stefan Hertmans is bekend geworden met zijn roman ‘Oorlog en Terpentijn’ uit 2013. In 2014 won hij hiermee de AKO literatuurprijs. In Vlaanderen werd de roman genomineerd voor de Gouden Uil. En zoals vaker gebeurt in de overvolle literaire wereld, pas ná zo’n bekroning ontdekken we dat hij al veel meer publiceerde, met name poëzie. Hiermee verdiende hij al eerder nominaties en prijzen.
http://www.debezigebij.nl/auteurs/stefan-hertmans/
Een beeld van jou is een bundel met nette en minder nette erotische gedichten zonder schuttingtaal. Daarin werden gedichten opgenomen uit eerdere bundels Muziek voor de overtocht. Verzamelde gedichten 1975-2005 (2006), uit De val van vrije dagen (2010) en enkele niet eerder gebundelde gedichten. Daarom neem ik aan dat de overkoepelende titel voor deze verzameling later is gekozen. De suggestie van een zoektocht naar het perfecte beeld van de geliefde is dus misleidend, maar voert mij wel langs verschillende beelden van het liefdesspel en de geliefde. Het titelgedicht komt op mij wat ongrijpbaar over. Is dit een beeld van de geliefde, of van de dichter zelf: ‘en toch trek je in / altijd nieuwe eenzaamheid, het / laken van de jaren / op je warme lichaam // en je lacht.’? Na eerste lezing van de bundel bleef dit beeld bij mij hangen, dat van het ooglid in:
Oktober/Het bloed
Je schrijft niet meer.
Handen die in beelden
woelden hebben je
lichaam toegedekt.
Toe, ga naar bed.
Open en warm ligt nog
een ooglid op de keukenvloer,
een vrucht die iets heeft
liefgehad,
de waanzin van de duur.
Bloed wast niet, zegt Macbeth.
Toe. Ga naar bed.
Nacht neemt me overhand
met smalle vingers
in een vuile greep.
Ik zie twee koude armen
met open aders op de trap.
Niemand omarmt een stap.
Maar wat ik ben, hier,
op die koude keukenvloer,
heeft jou nog nooit
zo panisch liefgehad.
Deze beelden schokken en schudden mij wakker. Een keer lezen is bij poëzie zelden genoeg, dus bij herlezing ga ik op zoek naar meer sterke beelden. Desdemona ligt er ‘… in een zeer scheurbaar jasje bij’ in het gedicht dat haar naam draagt. Dat is aardig gevonden. Soms blijven de beelden wat braaf en binnen het bekende. Hier wordt het zelfs wat oubollig vind ik:
Barbaars heuveltje
Dood kan niet raken aan
het plekje waar ik slaap,
al regent rode inkt
mij in de ogen,
kersen van je vingertoppen,
zwarte schaduw op je dij.
Een kleine kale god
legt er een paar uur later
nog een gouden penning bij.
Je dekt je gleufje,
steekt dan je neus op,
tegenwind.
Je ruikt de zee in mij,
warm en nabij.
Ik voel hier weinig bij, hooguit wat gêne. De associatie met Herman de Coninck dringt zich aan mij op, hij die ook dol was op verkleinwoorden in verband met lichaamsdelen en kledingstukken van beminde dames. Dit gedicht is wat mij betreft een uitschieter naar beneden, want er staan nog meer krachtige gedichten in, zoals ‘Polaroid’ en ‘Tango Saudade’. In ‘Polaroid’ is de fysieke verbeelding op zijn sterkst, in ‘Tango Saudade’ zijn de beelden rauw en ruig, zonder gebruik van schuttingtaal.
***
Hertmans schreef ook het poëziegeschenk voor 2016, Neem en lees. De thematiek van dit bundeltje is ruimer dan die van Een beeld van jou.
