Sensueel misboek met vulling en rake vondsten
door Kamiel Choi
–
–
Deze speelse en dikke bundel van Norbert de Beule is een panopticum van onze cultuur, een wildgroei van associaties die reiken van Franciscus van Assisi tot Facebook en van wielrennen tot kerkorgels. De bundel bevat prozafragmenten en gedichten, waarvan het merendeel draait om personen. De bundel puilt uit van spitsvondigheden (voorbeeld: Zijn donderbaarlijke stem). Soms is het (letterlijk!) onderbroekenlol, soms lijkt het iets serieuzer (er staat bijvoorbeeld ineens ergens ‘we hebben geen ziel / we hebben er deel aan’), maar op iedere bladzijde is het vooral het plezier aan de taal dat opvalt.
Er is wat afwijkende typografie (soms wordt een raar lettertype ingezet of zien we grote aanhalingstekens in de marge staan) en onder veel gedichten staan een soort facebookcommentaren, in de trant van ‘William Shakespeare: het gedonder tussen man en vrouw moet ophouden na veertien regels’ of ‘Paul Engelbeen vindt dit leuk’. Toch is dit geen visuele bundel. De Beule is een voordrachtskunstenaar en leraar Nederlands in Sint-Niklaas – het soort leraar Nederlands dat je iedereen zou wensen. Ik lees dit werk door mij de voordracht van de stukken voor te stellen.
De bundel noemt zichzelf een misboek. De Beule is ooit godsdienstleraar is geweest. De mis is ons hedendaagse mediale bestaan, en op verschillende manieren vertelt de dichter ons dat de prioriteit ligt bij het zintuiglijke. Zo opent de bundel met een Kyrie over allerlei verschillende orgels en wordt er in meerdere gedichten verrukkelijk gegeten.
Deze dichter probeert zijn publiek in vervoering te brengen met een overdaad aan experimentele poëzie. Dat maakt deze bundel niet alleen vrijmoedig, maar ook vrijblijvend. Wanneer ik de toonsoort van deze bundel zou moeten inschatten, offreer ik het volgende: Vigor anorexia: de kracht van vergeestelijking, van de vervanging van copieuze maaltijden, overweldigende orgelklanken, roes en geiligheid met poëzie.
Om de lezer een indruk van de bundel te geven, opdat zij zelf een oordeel mogen vellen, citeer ik een aantal fragmenten. In het gedicht ‘hymne’ lezen we
dat alle verborgen hymnen kent
wanneer ik door de velden ga
evenals een moede hinde
–
Mijn ziel is orgelpunt
aan niets ontbreekt het mij
Een orgelpunt is een lage aangehouden noot waaromheen de andere stemmen zich bewegen. Meerstemmigheid is de kracht van deze bundel, die onder andere een zelfportret als Fernando Pessoa bevat, de Portugese auteur die zo ontzettend goed overweg kon met verschillende rollen. In deze bundel eet hij sardientjes en slaapt hij ‘alleen / in het bed van alle anderen’.
De Beule is op zijn best in een gedicht als ‘ONZE VADER’, dat als volgt begint:
gebeeldhouwd is Uw naam met saters, putti en bazuinen
tierlantijnen in den hoge
het donker krullen
van mahonie
Vergeef ons onze schulden
zoals ook wij vergeven onze schuldenaren
want desen schoonen orgel
was vernieuwt van pypen door Germain den Waele in 1809
Of in ‘Lam Gods’, waar alle mogelijke vogelgeluiden de aanroep van God illustreren. Een regel als ‘Het baltsen, het fuuten, het duinpiepen / Het tsjiffen en tsjaffen, het gorsen van licht’ vind ik prachtig, al is zij in deze bonte bundel een vreemde eend in de bijt.
De zintuiglijke rijkdom die Vigor anorexia in woorden poogt te vatten vinden we ook in een absurd gedicht dat ons mededeelt dat de winterkoning de boerenzwaluw opvolgt als vogel van het jaar. In hetzelfde gedicht wordt een kwartel gedoopt in oude port. Onderaan dat gedicht staat doodleuk ‘Steven Mees vindt dit leuk’ – typisch de Beule.
In deze bundel is ontzettend veel te ontdekken en te lachen. Ik moest meerdere keren goedkeurend glimlachen bij zelfportretten als Joey Ramone (‘de oneindigheid van 1-2-3-4’), een oude Volkswagen (‘een parkeerbon is het ultieme bewijs / van aan- en afwezigheid tegelijk’), de profeet Jeremia (‘wie de honderd niet haalt / is niet waard dat hij heeft geneukt’) en de liefde voor muziek die overduidelijk is.
Toch heb ik dit misboek niet in een adem uitgelezen. Wellicht komt dat doordat de context van een voordracht ontbrak, een levendige zaal vol bierdrinkende grappenmakers met een ziel als orgelpunten. Zij hopen op de ultieme versmelting van lolbroekerij en hogere poëzie, in een dienst die ons met alle macht (‘In den beginne was het Vlees’) oproept om weer te verzinnelijken.
____
Norbert de Beule (2019), Vigor anorexia. Een misboek. Uitgeverij Atlas Contact. 106 blz. € 21,99 – ISBN 9789025457204
