Op de vlucht
door Maurice Broere
–
–
Dirk Kroon (1946) heeft een indrukwekkende lijst met publicaties op zijn naam staan. Niet alleen dichtbundels, maar ook biografieën, bloemlezingen, te veel om op te noemen. Onder de vogels is de laatste bundel die aan de lijst toegevoegd kan worden. Het is een opvallend mooi uitgegeven boekje. De uitgever heeft er werk van gemaakt met onder andere een toepasselijke illustratie op de harde kaft.
De bundel valt uiteen in twee afdelingen: ‘Hier’ en ‘Elders’, die allebei ongeveer evenveel gedichten bevatten. Een inhoudsopgave in het begin en aan het eind nog wat aantekeningen maken de bundel compleet. De dichter is een man op leeftijd en dat levert bespiegelingen op over het leven.
–
Ik was een droomloos kind
dat luisterde naar wat de wereld was.
–
Ik werd een oude man
die weggaf wat de wereld was.
–
Ik was een wezen zonder leeftijd
dat meeging met de vogels.
–
Ik werd bij hen eenzelfde schepsel Gods
met toch wel menselijke trekken.
–
Opmerkelijk in de eerste strofe van dit gedicht is, dat het kind droomloos is. Meestal zijn kinderen dromers, zeker als ze erg jong zijn. Het maakt kennis met de wereld door te luisteren naar de volwassenen, de opvoeders. In de Kleine Johannes van Frederik van Eeden zien we een voorbeeld van een kind dat eerst onder invloed van de fantasie de wereld bekijkt en later door contact met onderwijs en wetenschap die fantasie kwijtraakt. In de tweede strofe geeft de oude man de wereld weg. Misschien moeten we dit zien als de man die opvoedt, onderwijst, dicht. Of het is een relativering van kennis die op latere leeftijd niet vreemd is, omdat je dan toch wat meer afstand kan nemen. In de derde strofe komt de dichter los van zijn leeftijd en laat hij zich meevoeren met de vogels. Die lijken model te staan voor de fantasie. Vogels maken zich los van de aarde en kunnen zonder geplaveide wegen vliegen waarheen ze willen. De laatste strofe bevestigt de derde: de dichter is een mens begiftigd met een rijke fantasie en heeft het overzicht van een vogel. Waar een mens altijd maar een deel ziet, heeft een vogel door het standpunt dat hij kan innemen het geheel in beeld. Een nogal romantisch beeld dat geschetst wordt van een vliegende vogel, want een nuttige vogel als de kip, die nauwelijks van de grond komt, zal in dit verband niet bedoeld worden. De opbouw is klassiek, vier disticha die om en om beginnen met ‘ik was’ en ‘ik werd’. Parallellisme past Kroon veelvuldig toe in de andere gedichten.
–
De tafel waaronder je plaatsnam
als er gasten kwamen bij je ouders
en je hun gesprekken gretig in je opnam.
–
Natuur die je spelend verkende
in het kleine bos op de ruime vlakte
waarvan het zand nooit in je ogen stoof.
–
De vogels kende je nog niet,
noch de ander of de grote stad –
zo vol was dit kinderparadijs.
–
En later het smalle bed
waarin je samen liefde zocht
en eindeloos kon vinden.
–
De boeken die je verslond,
waarmee je werkelijk leefde,
waarvoor je geen uitvlucht zocht.
–
Je wilt weer heelhuids terug
naar het wonder van de toekomst.
–
Net als in het vorige gedicht een opsomming. Dit keer de plaatsen en de tijd waarin de dichter zich bevindt: als kind, de natuur, het liefdesbed, de boeken. Die beschrijving is niet zo vreemd. Natuurlijk de vogels die een terugkerend symbool bij Kroon zijn. Opvallend is de laatste strofe. Terug naar de toekomst is een paradox. Hoe kun je terugverlangen naar iets wat nog komen moet? Ouder worden houdt in dat je verleden groter is dan je toekomst, die alleen maar kleiner wordt. Misschien dat je bij het ouder worden elke dag die de toekomst biedt als een wonder ervaart. Als kind kun je meer dromen over de toekomst, omdat het niet gehinderd wordt door allerlei levenservaring.
–
De zee neemt alle tijden mee,
rudimenten van verloren wereldrijken
en de jonge aanplant uit oases.
–
Een levensvatbare oude man
verzamelt dagen uit zijn jeugd
die bij vlagen boven komen drijven.
–
Het is de golfbeweging die hem boeit.
Hij volgt het strand dichtbij de branding,
wat hij vindt zijn ongerepte woorden.
–
De zee blijft zoals hij is, terwijl alles eromheen verandert. De tweede strofe begint met een paradox, een levensvatbare oude man. Je zou eerder verwachten dat een oude man niet meer zo levensvatbaar is. Ik denk dat we de man meer moeten zien, als iemand die het leven begrijpt. Als een soort ziener, die de balans opmaakt van het leven. Nog onuitgesproken woorden komen boven als een golfbeweging in het brein van de dichter.
De gedichten zijn stuk voor stuk voorbeelden van poëtisch vakmanschap en zeker het lezen waard, maar echt ontroeren willen ze niet. De thematiek is goed uitgewerkt, maar het is niet echt een onderwerp dat je origineel zou willen noemen. Dit dubbele gevoel blijft een beetje hangen na bestudering van de bundel.
____
Dirk Kroon(2019). Onder de vogels. Liverse, 70 blz. € 21,95 ISBN 9789492519535
