door Hans Puper
20 maart valt in de Boekenweek en daar hoort ook poëzie bij, een afzonderlijke Poëzieweek doet daar niets aan af. Het doet ons daarom veel plezier dat Sasja Janssen op die datum Mijn vader zegt entropie mijn moeder logica komt voorlezen, haar bundel die in januari verscheen. In zijn geheel uiteraard, want het gaat om Meander Live.
Op 9 maart was ze ook in Zutphen, maar in een andere hoedanigheid: als jurylid van de Ida Gerhardt Poëzieprijs, samen met Tsead Bruinja. Ze kenden de prijs toe aan Piet Gerbrandy voor zijn bundel Niets dan dit. Een lijflied voor de ziel, iets waar ik me helemaal in kan vinden. Zelf heeft ze met haar vorige bundel, Virgula, voor deze prijs al op de shortlist gestaan, evenals voor De Grote Poëzieprijs, de Herman de Coninckprijs en de KANTL voor Poëzie. En de Awater Poëzieprijs 2021 won ze met deze bundel. Voorts verscheen Virgula in het Spaans en Engels. Op het achterplat van de Engelse uitgave staat een citaat van de criticus Jack Underwood: ‘This book is stunning. Totally wild.’ Mee eens.
Zo. En dan nu Mijn vader zegt entropie mijn moeder logica. Heel anders dan Virgula, en tegelijkertijd direct herkenbaar. Je kunt de bundel niet in een paar woorden samenvatten zonder hem tekort te doen – zie voor een indruk van de bundel mijn recensie in Tzum. Ze kreeg ook mooie recensies in onder andere de NRC, De Groene Amsterdammer en De Volkskrant.
Voor de gedichten heb je als lezer je volle aandacht nodig, een enkele keer lezen volstaat vaak niet. Soms blijven ze raadselachtig, althans delen ervan. Maar mede door het aantrekkelijke ritme, de klankrijkdom en de vaak verrassende beelden voel je ze wel aan, zeker als je de gedichten hoort voorlezen, het liefst door haarzelf. Kijk bijvoorbeeld eens naar haar voordacht van het gedicht ‘Wilde Vinex’ uit haar bundel Wie wij schuilen op Poetry International 2022: https://www.youtube.com/watch?v=Re1eN7irc8s
Er zit een boeiende paradox in haar dichterschap. In een interview met Kyrke Otto in De Poëziekrant (23/6) zegt ze op de vraag of zij de introductie van taal als zondeval beschouwt: ‘Ja. In het begin waren we er gewoon, en daarna kwam de taal. Met die taal kun je voorschriften gaan verzinnen. Je kunt verzinnen wat een goed mens is, je kunt gaan heersen over andere mensen. Dus het heeft iets heel akeligs, de taal. Ik denk dat de taal veel verpest, dat we onze driften en instincten te weinig waarderen omdat de ratio vooropstaat.’ Een dichter die vindt dat de taal veel verpest, dat is bijzonder. Is poëzie een middel om dat probleem op te lossen? Mogelijk. Het levert in ieder geval mooie gedichten op.
In ’eerste spinsel’, het eerste gedicht van een reeks, blijkt taal te leiden tot een verwijdering – zie bijvoorbeeld de laatste regel:
zwijgen is van vrouwen, het niet-bestaan, daarom bezitten zij het weten
van voor de tijd dat het denken bestond
van de tijd waarin weten ruimte was
dit geloof je toch zelf niet, zegt mijn tengere minnaar
zijn blouse heeft moerbeivlekken, zijn sigaretten liggen overal, op het tapijt
het dressoir, uitgedrukt in een schaal met zilveren rand met batterijen als knopen
waardoor ik de gordijnen zie branden
ik geloof graag wat ik geloof, is dat niet de grondslag van elke overeenkomst?
daar lieten we het bij, het onweer was geel en we dronken
grappa in de afgekoelde tuin tegen de blinde kale muur, tot de regen
ons naar binnen sloeg waar we niet werden verteerd door welk vuur dan ook
In het ‘tweede spinsel’ lijkt de minnaar toch aan te voelen dat taal minder aantrekkelijke kanten heeft: ‘van veel grappa worden je lippen dun / en je hersenspinsels te talig, ik houd meer van de waanzinnige / dan van de dichter, omdat die zichzelf betekenis ontzegt’. Is poëzie toch machteloos? Het mooie is dat je daarover blijft nadenken, ook als je de bundel allang uit hebt.
Sasja Janssen maakt de reeks dichters van Meander Live nog indrukwekkender dan hij al was: Esther Jansma (vertegenwoordigd door Wiljan van den Akker), Iduna Paalman, Ester Naomi Perquin, Mustafa Stitou en H.C. ten Berge gingen haar voor.
—-
Meander Live vindt plaats op 20 maart in het Luxor Theater, Houtmarkt 64, Zutphen. Aanvang 20.00 uur, entree € 10. Kaartverkoop: op de site van Luxor of aan de kassa.
