Marc Terreur – Ondersteboven

Kabbelend water

door Hettie Marzak

–

–
De titel van deze debuutbundel, Ondersteboven, is op zijn kop afgedrukt en gaat vergezeld van een tekening van een schildpad die op zijn rug ligt. Met het woord ‘ondersteboven’ kun je alle kanten op, in positieve zowel als in negatieve zin. Je kunt ergens helemaal ondersteboven van zijn, van je sokken geblazen, omdat het zo goed is. Maar je kunt ook verward en ontredderd zijn, omdat je normale wereld op zijn kop gezet is. Marc Terreur schrijft gedichten die beide betekenissen in zich dragen. Hij is muzikant en tekstschrijver, schreef een boek over hoe gitaar te spelen, kinderboeken, een filmscenario, is bezig met een roman en gaf zijn eigen poëzie uit. Gedichten uit deze bundel werden eerder los gepubliceerd of voorgedragen door de dichter. Wie hem wil horen voordragen, kan bij sommige van de gedichten de QR-code gebruiken die erbij staat afgedrukt.

Er is geen inhoudsopgave opgenomen, wat het opzoeken van de gedichten lastig maakt, maar met hooguit twintig gedichten ook geen heksentoer is. De bundel is verdeeld in zes afdelingen, die soms uit slechts een of twee gedichten bestaan. De titels van de afdelingen zijn voor het merendeel in het Engels, waarschijnlijk ontleend aan de muziek, met een motto en een verantwoording indien de gedichten al elders zijn gepubliceerd, zoals in online poëzietijdschrift Het Gezeefde Gedicht.

De onderwerpen die Terreur aansnijdt, liggen enerzijds heel dicht bij huis: de geliefde, een huiselijke ruzie, zijn kleinkind. Anderzijds belicht hij het wereldleed, de politiek, de klimaatcrisis. Er is weinig samenhang in de gedichten te bespeuren, het is meer alsof de dichter alle gedichten die hij vinden kon en die nog ergens in een la lagen, heeft doen samenkomen in deze bundel: alle onderwerpen staan kriskras door elkaar. Terreur dicht in afwisselend lange en korte zinnen, maar de keuze daarvan lijkt vaak willekeurig, waardoor er niet echt sprake is van een metrum of een zinsritme. Niet alle gedichten zijn van dezelfde kwaliteit. Terreur is op zijn best in de korte gedichten, als hij zich moet beperken en wat hij te zeggen heeft, moet samenballen in enkele versregels, zoals in ‘Drijfzand’:

Schuin gedrukt staat er dan nog een soort van verklaring onder: ‘Richtlijn bij ruzie: koppigheid is niet de kortste weg naar vrede.’ Deze ‘richtlijn’ maakt dat je als lezer gedwongen wordt de interpretatie te aanvaarden die de dichter je voorhoudt en dat is jammer. Ook de zin met de asterisk had er niet bij hoeven te staan. Het gedicht zou weliswaar kort geweest zijn, maar veel sterker, want nu vraag je je af op welke manier de dichter dan de tekst verkeerd gelezen heeft. Wie niet wint, buigt?

Af en toe maakt de dichter gebruik van eindrijm, maar dat maakt dan weer een onbeholpen indruk, alsof het rijmwoord er aan de haren bijgesleept is. Een voorbeeld uit het gedicht ‘Verlos ons van het kwaad’, de tweede strofe:

Een andere punt dat opvalt is dat de dichter geen keuze kan maken tussen ernst en humor. Onder een gedicht over huiselijk geweld en kindermishandeling, ‘Vlucht’ getiteld, heeft de dichter weer een richtlijn geschreven: ‘Duizend bommen en granaten. Als het thuis de hel is.’
Dat het thuis de hel is, valt te lezen in het gedicht zelf. Maar om daar de favoriete uitroep van kapitein Haddock uit het stripverhaal De avonturen van Kuifje te zetten, doet afbreuk aan de beschreven situatie. Wie weet is het relativerend bedoeld, maar het zwakt de ernst van het gedicht zo af, dat het niet meer geloofwaardig wordt.

Terreur kan heus wel een goed gedicht neerzetten:

Hier staat weer als richtlijn onder: ‘Maar dat het goed komt.’ De aangehouden en uitgewerkte personificatie van de winter is voldoende om er een mooi gedicht van te maken, de richtlijn is overbodig. De lezer weet ook wel dat na de winter de lente weer komt. De Indische rouw duidt misschien op een van de begrafenisrituelen van het Hindoeisme: als de vader is overleden, maar het gebeurt veelal ook als de moeder is overleden, scheren de zonen (en vader indien moeder is overleden) het hoofdhaar (soms op een kort staartje na), snor en baard af. Ontdaan van hun haren zijn ze als de kale bomen in de winter.

Dit gedicht wordt gevolgd door het gedicht ‘Kleinkind’

Dit is oeverloze poëzie, gebabbel als kabbelend water, het stroomt niet, het bruist niet en het mondt nergens in uit. Een schildpad die op zijn rug ligt, kan zonder hulp niet overeind komen. Ook deze dichter heeft een zetje nodig om hem vooruit te helpen. Dat hij zich daarvan wel bewust is, komt misschien naar voren in het laatste gedicht:

____

Marc Terreur (2024). Ondersteboven. Uitgave in eigen beheer, 64 blz. €14,99. ISBN 9789464752519