Mensen houden hun hersens er niet bij
door Jeanine Hoedemakers
–
–
Deze door Edward van de Vendel geschreven gedichtenbundel is poëzie voor de jeugd. Ik schat in dat vooral kinderen vanaf acht tot en met vijftien jaar de doelgroep zijn. Echter, ook volwassenen hebben nog wel ergens in zich een jeugdige lezer bewaard. Het is lastig vast te stellen waar de juiste leeftijd begint zowel als waar hij eindigt. Ik stel me een meisje voor dat liefdevol met haar pop speelt tot ze op een dag ineens denkt, het is een pop. Ze legt hem weg en gaat in haar dagboek schrijven dat ze te groot is geworden voor poppen. Of het joch dat, nadat hij zijn plastic kiepauto eens goed heeft bekeken, hem aan zijn kleine(ere) neefje geeft. Zo ongeveer werkt het misschien ook met poëzie voor de jeugd. Edward van de Vendel heeft in ieder geval een omvangrijk oeuvre bestaande uit meer dan tachtig kinder- en jeugdboeken: fictie, non-fictie, poëzie en prentenboeken. Mede hieruit mag blijken dat er vraag naar is.
Eens had ik een oranje kat met de naam Uriah Heep, genoemd naar een band uit de beginjaren zeventig van de vorige eeuw. De twee katten op de cover doen me daar aan denken. De linkse kat is Hannes en de rechter Hassan. Het zou best andersom kunnen zijn natuurlijk. Ze kijken je allebei aan en je begrijpt dat je het fout doet. Dat zij het beter weten. Doorgaans weten katten het ook beter. Je voelt het aan alles. Aan de manier waarop ze miauwen, op je schoot kruipen of je hooghartig negeren zodra hen dat beter uitkomt. Het zijn cadeautjes als ze met hun lijf langs je onderbeen strijken of je komen begroeten als je thuiskomt, zonder dat er een wens naar brokjes aan kleeft. Als er gezorgd is voor een krabpaal, zijn de gordijnen veilig en ook de pas gelakte kamerdeur loopt niet al te veel risico. Hannes en Hassan vervelen zich nu, zij weten wat ik hier allemaal schrijf allang en ze weten het ook nog eens veel beter. De illustraties zijn gemaakt door Martijn van der Linden en daarvoor heeft hij een compliment alvast te pakken. De cover bepaald nog net niet hoe ik de leesreis door de gedichten zal gaan maken. Twee wijsgeren zijn het. Streng en onverbiddelijk en wij mensenkinderen kunnen onszelf afvragen of ze ons lief vinden. Ik heb ernstige twijfels. Vooral nu ik hun territorium ga betreden in de wetenschap dat het geen vanzelfsprekendheid is om goed te worden ontvangen. Ik heb al een visioen van een opgerold kussentje dat even de oortjes spitst, (ach, een mens), verveeld gaapt en doorslaapt. Alhoewel, eerst even de pootjes strekken.
Het mooie boek met zijn harde kaft begint met een gedicht met de titel ‘EEN MENS MISSCHIEN’: ‘Hannes en Hassan / weten meer van het leven dan jij’, en dan steken de wijsgeren van wal: ‘Zo is het,’ zegt Hannes, ‘wij houden gewoon onze hersens erbij.’ / ‘Mensen’, zegt Hassan, ‘weten niks van belangrijke zaken.’ (…)’. Het is de lezer meteen duidelijk, mensen houden de hersens er niet bij. Op de linker pagina staan kattenportretjes waarop Hannes en Hassan kijken zoals ze zo ongeveer zullen kijken terwijl ze hun dialoog voeren over ons mensen en wat wij zoal niet snappen. Volgens de twee wijsgeren zijn mensen ontevreden schepsels die alles anders willen dan het is. Ze bespreken ons op rijm, als twee heuse dichters. Het klinkt bijzonder wijs en zo nu en dan knik ik ter bevestiging, maar zodra de mens te dicht bij komt is het rennen geblazen.
–
Hannes en Hassan zijn uit jagen gegaan.
(Nou ja,
dat heeft het baasje gedaan.)
De buit ligt nu buiten te bloeden in het gras.
(Nou ja,
In de keuken staat een boodschappentas.)
Het zijn zes dode muizen en één dood wild zwijn.
(Nou ja,
huismerkbrokjes van de buurt – Albert Heijn.)
En nu gaan ze lekker hun prooidieren kwellen.
(Nou ja,
als het baasje een keer ophoudt met bellen.)
en dan gruwelijk bijten en gruwelijk knauwen.
(Nou ja,
gruwelijk kopjes geven, gruwelijk mauwen.)
Totdat ten slotte hun maag niet meer brult.
(Nou ja,
áls het baasje hun etensbak vult.)
daarna klimmen ze trots in een apenbroodboom.
(Nou ja,
op de vensterbank. Gapend en sloom.)
Want wéér is de jungle succesvol bespeeld.
(Hannes en Hassan
zijn moe. Het is avond. Dat scheelt.)
Twee jaquarpoezen, zo woest en zo waar.
(Nou ja,,
wat is waarheid?
Geen commentaar.)
Het terugkerende ‘nou ja’ gevolgd door de ontnuchterende waarheid speelt een belangrijke rol in dit vers. Er wordt gespeeld met wat de katten zouden kunnen denken en hoe het daadwerkelijk zit. Het werkt op deze manier erg goed. Op school kan er met dit gedicht veel gedaan worden. Het gedicht leent zich er goed voor om te worden voorgedragen door twee leerlingen. Of thuis, door twee gezinsleden, waarvan er een het ‘nou ja’-gedeelte op zich neemt. Gezellig en leerzaam, een quality time moment. Het ‘Geen commentaar.’ op het einde is, doordat het cursief staat, een ogenschijnlijk kleine ingreep, maar één die enorm toevoegt. Het is een speels, goed doordacht gedicht.
Voor het schrijven van gedichten over katten is het een vereiste om de katten een beetje te begrijpen. Van de Vendel heeft een kat of heeft zich goed in het gedrag van een kat verdiept. Nog een gedicht waaruit dit blijkt is het gedicht met de titel ‘VERLIEFD’. In dit gedicht worden Hannes en Hassan verliefd op het bestek, waarna de borden volgen. Al snel blijkt dat het toch vooral de vis is die op tafel staat. Het gedicht ‘WIE LEEST IS DE VIJAND’ met op de linker pagina een lezend meisje, is eveneens een fijn voorbeeld waaruit de bekendheid van het kattengedrag goed naar voren komt. Ik citeer de eerste regels:
ze hebben een baasje, maar dat baasje doet raar.
Daar zit ze. Ze leest in een boek op haar schoot,
en de wereld wordt klein. Nou ja, de wereld is groot
voor het baasje: zij leeft nu in dromen
waar katjes die schatjes zijn niet kunnen komen
(…)
Na deze regels is het duidelijk dat er sprake is van jaloezie. Iemand die leest heeft geen aandacht voor de kat. Tja, dat kan natuurlijk niet, dus wat doe je als kat? Juist! Je gaat op het opengeslagen boek zitten. Dan kan het baasje niet lezen. Kortom een bijzonder geslaagde bundel voor de jeugd en/of de jeugdige volwassene.
Hé, hoor ik nu Hannes en Hassan?
Die Edward weet wel heel veel over ons. Bijna alles, zegt Hassan, kom, rennen!
____
Edward van de Vendel (2024). Hannes en Hassan weten meer dan jij -12 ½ gedichten.Querido, 32 blz. € 12, 50. ISBN 9789045130286
