Richard Nobbe – Waar iemand woont

Een lyrisch amalgaam van talen en ideeën

door Tom Veys

–

–
Op het omslagontwerp van Waar iemand woont, zien we een tekening van Vera Post, het is een mogelijk beeld van de toren van Babel. In één van de kamers van de toren brandt een licht. Wie de toren van Babel zegt, denkt vrijwel onmiddellijk aan de metafoor van de spraakverwarring. Deze spraakverwarring zal een grote rol in de bundel spelen, taal in het algemeen.

Waar iemand woont is het poëziedebuut van Richard Nobbe. De bundel verscheen bij Uitgeverij Passage in Groningen. Richard Nobbe (1993) is dichter en (radio)columnist. Hij toerde rond met de Poëziebus, maakte theater en stond in de finale van het NK Poetry Slam. Het slam poetry- of theatergehalte is duidelijk aanwezig in deze bundel door de vlotte taal en de duidelijke omschrijvingen in beelden.

De dichter start met ‘Deel I: Het Einde’, op zich is dit origineel. In deze afdeling voelen we de dichter goed aan. Hij brengt autisme op zijn sterkst, mooist, eerlijkst in poëzie. De verwarring die plaatsvindt in het hoofd van de dichter, vindt een sterke en moedige plaats in dichtregels. De bundel begint met het lyrische ‘waar iemand woont is ook maar een plek’. De gedichten in de eerste afdeling maken autisme op een unieke manier toegankelijk. In ‘ linkin_park_in_the_end.mp3.exe‘ staat: ‘Deze Krieg loopt niet in lijn met narratieve theorie. / Het stoort me // Mijn therapeut zegt later dat ik daar / vrij weinig aan kan doen; dat alles / sowieso op een golfslagbad vol / met kleuters lijkt, bijna stompzinnig dus // Ik beloof haar maandag weer te zien’. In een ander gedicht staat: ‘Olivier vertelde mij dat autisme / niet de ziekte is, maar dat het de wereld / zelf is die ziek is en ja // die ganze Welt ist krank (…)’. Het gedicht eindigt met ‘Keep your tears. Luip als wotter deur my veins. Aber listen: / wenn diese / tied will come, this neue world. It will be cold. // Het zal zo koud zijn’. De communicatieverwarring krijgt hier een vertolking in verschillende talen. De spraakverwarring staat centraal op een gevoelige manier.

Richard Nobbe trekt je overigens bijzonder creatief mee in zijn poëtische leefwereld. De volgende terzine wordt bijvoorbeeld een aantal keer in een andere lay-out herhaald. De dichter speelt met de bladspiegel: ‘De definitie van gekte is dan ook het keer op keer / herhalen van dezelfde handeling met de / verwachting dat het resultaat verandert’.

De gedichten in de eerste afdeling kan je omschrijven als beelden die vloeien in een authentieke gedachtestroom. De gedichten zijn vrij lang en ze beslaan meestal verschillende bladzijden, de titels zijn origineel. Het zijn soms bestandsnamen of referenties aan computertermen, zoals ‘linkin_park_in_the_end.mp3.exe’ of ‘deleting your save file will reset your progress. Continue? (Y/N)’. In de eerste afdeling lezen we verder het aangrijpende ‘TJORK’. Dit gedicht, dat zeven bladzijden beslaat, is een harde aanklacht tegen een jongere in een schrijnende situatie, het is een ontroerend portret.

De dichter hanteert vaak de stijlfiguur van de herhaling, misschien past dit ook in het slam poetryverhaal. In ‘de buurman’ start elke dichtregel met ‘de buurman is boos’. Op het podium werkt dit wellicht prachtig. Op papier sla je soms stukjes over, omdat het herhalingen zijn. Richard Nobbe is sowieso een experimenteel dichter. In ‘dit gedicht is voor iedereen (streep door wat niet van toepassing is)’ wordt ‘voor iedereen’ telkens herhaald. Het gedicht is sterk herkenbaar, het raakt de ander.

In het volgende gedicht komt de Richard Nobbe – mijns inziens – het sterkst tot uiting. De zelfanalyse leidt tot poëzie, de dichter is taalvaardig en maakt soms grote gedachtesprongen. De interpunctie is afwijkend en past in het geheel.

Wanneer ik beweer dat ‘Deel I: Het Einde’ vaak sublieme invalshoeken bevat, merk ik dat ‘Deel II: Het Begin’ ietwat moeilijker te begrijpen is. De beelden springen verder uit elkaar, de dichter switcht vaak van taal naar taal, van uitdrukking naar uitdrukking. Dit kan misschien ook de doelstelling zijn, maar de leesbaarheid wordt soms bemoeilijkt. Wellicht werkt deze vorm wel op het podium. Trouwens achteraan is een QR-code te vinden waarbij de dichter deze bundel voorleest, aangevuld met een ‘Companion playlist’.

In ‘Deel II’ worden thema’s als maatschappij en religie bespeeld. Richard Nobbe creëert letterlijk en figuurlijk een toren van Babel met verschillende talen en ideeën, ‘apocalypse nu’ is een kenmerkende titel: ‘Werp een dobbelsteen voor mijn lot, Caesar // van dit loage land: rol laag en // see how the zee alles vermorzelt. Rol hoog en / het zal de eerde zulf weezen die ons opslokt. Zoals // altijd: het einde staat vast aber / the way er naartoe ligt nog open.’ Over de inhoud van deze dichtregels kan je versteld staan, maar je moet goed opletten bij het lezen, er is een smeltkroes van talen. De titels zelf zijn dichtregels, de titels zijn goed geslaagd: ‘ik ben alleen maar ook bang dat ze me gevonden hebben’.

De dichter snijdt verder het thema geloof aan in onder andere ‘ontwaak’: ‘We hebben een god nodig. Niet / een die we al kennen mor / aaine van basalt en wotter and / spit and a skipping heartbeat. // Ik verhef mijzelf tot noodlot. Maak // van mij een godsbeeld, alsjeblieft. / Bewaar de laatste korrels van dit heden / onder koude grond.’ Bijbelse thema’s komen eveneens aan bod in ‘new genesis’ en ‘babel’: ‘Build me a Turm that / would tart every andere Gott.’ Ik verwijs hierbij naar het omslagontwerp van de bundel. Wellicht is de toren van Babel een basisidee in Waar iemand woont. In ‘C \OneDrive\Documenten\Evangelie(final(final)) (2) (4).docx’ staat: ‘I answer: have you ever distrusted / your tong. // onderwerp het aan Prüfung / verkloar mie noader // bid voor me, breek / iets in mijn naam’. Wanneer de dichter over zijn leefwereld spreekt, is hij heel sterk.

Op de achterflap van de bundel staat: ‘Dit profane evangelie laat geen flard heel van de oude wereld en schept een wereld die even gruwelijk als bezwerend is.’ Ik wil hierbij opmerken dat de dichter vaak humor bezit. Het laatste gedicht, ‘this language is not supported’ is daarvan een voorbeeld: ‘Oops! It seems like your program had encountered an unexpected error :(‘ ‘We are working on resolving this issue. Please contact us and deliver us from evil. Should you not receive a reply within 3 to 5 business doagen, consider us cast into the void. Met dit wetteloze land. Ich habe infinite Lebens – don’t worry. Ich kom terug.‘ Deze tragikomische inslag maakt de bundel uniek.

Als dichter is Richard Nobbe uniek in zijn invalshoeken, hij is authentiek en volgens Kasper Peters op de achterflap: ‘niet te remmen in zijn volzee van gedichten’. De spreektaalpoëzie bevat vele beelden die soms dicht en ver in elkaar schuiven. Richard Nobbe brengt een lyrisch amalgaam van talen en ideeën. Hij maakt zaken verteerbaar die voorheen minder bespreekbaar waren. Het lyrische kwetsbare is een grote sterkte in Waar iemand woont. Wanneer de dichter dicht bij zichzelf blijft, spreekt hij sterk vanuit de poëzie.

____

Richard Nobbe (2024). Waar iemand woont. Uitgeverij Passage, blz. 68. € 18,50. ISBN 9789054524366