LITERAIR E-MAGAZINE VOOR NEDERLANDSTALIGE POËZIE

Een nieuwe kans voor onze ziel

2 feb, 2025
door Jan Loogman

 

 

Waar geen woorden voor zijn, kan zichtbaar worden in een schildering of beeldhouwwerk. Kan klinken in muziek, te horen zijn in het breken van een stem, te zien zijn in dans. Er zijn veelzeggende gebaren. Kortom, buiten de taal zijn er andere uitdrukkingswijzen voor onze gevoelens, gedachten, waarnemingen. Al is dat onzeker want zouden we willen bepalen wat de muziek, de dans, het gebaar uitdrukt, dan komen we allicht met ontoereikende woorden aan. Waarna we misschien machteloos de handen heffen en Gorter aanhalen: ik wou het helemaal zeggen – / Maar ik kan het toch niet zeggen.

Van de verschillende uitdrukkingsvormen heb ik de muziek het liefst. Laatst luisterde ik naar een stuk uit Glucks opera Orpheus en Eurydice en bijna huilde ik. Omdat ik niet alleen was en niet wilde dat anderen mijn tranen zouden zien, bedwong ik ze. Toch was ik ontroerd. Er waren geen woorden in het muziekstuk, er klonk alleen een piano. Muziekkenners kunnen uitleggen welke opeenvolging van noten en akkoorden ‘op het gevoel werken’. Niettemin weten ook zij niet hoe het komt dat deze opeenvolging tranen opwekt, of andersom juist uitnodigt tot blijde lach. Er is iets dat de luisteraar aan het huilen kan maken, maar waarom juist dat? Ook Vasalis wist het niet, maar toch: Een warm en onverwacht verdriet, / eerbied voor de gewoonste dingen, / neiging om hardop mee te zingen / en dan te huilen om dit lied / ontstond in mijn verwend gemoed. / Ik voelde me bedroefd en goed.

Muziek, dans, gebaren, beweging, poëzie werken niettemin alleen op het gevoel als de luisteraar, de kijker zich ervoor open stelt: Als de ziele luistert / spreekt het al een taal dat leeft. In het vervolg op deze eerste regels zegt Gezelle dat de bladeren van de bomen, de golven in de stromen, de wind, de wolken, kortom alles spreekt, mits de ziele luistert. Andersom: als onze ziel niet luistert, kan de schilder schilderen wat hij wil, de dichter kan dichten, de componist noten noteren, de vogels kunnen zingen, de lucht kan opengaan en daarna weer bewolken, zonder dat het ons beroert. Over het schilderij zeggen we dat onze kinderen het ook kunnen maken, over het gedicht dat we er geen touw aan vast kunnen knopen, over de muziek dat een rijdende trein beter klinkt. We merken de bewegingen in de lucht niet op en we betegelen onze tuinen omdat dit gemakkelijk is in het onderhoud.

Maar we kunnen ons openstellen, ook nu. Onze toekomst biedt zich telkens aan. Ook nu weer, schrijft Babs Gons: hier zijn we/ in de tijd van het jaar / waar de toekomst / zich als een nieuwe kans / voor ons uitstrekt. Een nieuwe kans voor onze ziel.

 

Afbeeldingen
Orfeo et Euridice
Fanfarecorps
Van Rijn Tuinoplossingen

     Andere berichten

Wim Kan en Harry Mulisch

door Hans Franse   In de De dagboeken van Wim Kan, de radiojaren, 1957 – 1968’uitgegeven door Frans Rühl, komt op pagina 65 ‘de...

Wat wil de dichtkunst?

door Rogier de Jong - Aan de wandel met het hondje in mijn woonplaats viel mijn oog op een poëziepaneel dat ik nog niet had gelezen. Er...

Meander Live 9

door Hans Puper De Iraans - Nederlandse Sholeh Rezazadeh is de negende dichter die te gast is op Meander Live, als steeds in het Luxor...