Als woorden zeeblauw konden zijn
door Ali Şerik
–
–
Als een bundel op een eiland lijkt, waar de zilte lucht over de huizen waait, de duinen vredig liggen te ademen en de wind de voetsporen uit het zand wist, de golven van de branding met steltlopers licht schuimen, rest ons niets anders dan het openen van een mooie bundel. De zon boven de horizon raakt met zijn vingers de golven, de wolken drijven rustig voort. De bundel is omringd door het blauw; woorden als water, haven, zee, tijd en wit komen veelvuldig voor. Ik lees Zeevlam, de nieuwe bundel van Hanneke van Schooten (1946).
Van Schooten woont het grootste deel van het jaar op Schiermonnikoog. De gedichten in haar bundel worden in vier delen gescheiden door illustraties van Damiaan Renkens, die ook de omslag heeft ontworpen. Er staan geen titels op de delen en er is geen inhoudsopgave. De gedichten horen bij elkaar en hebben toch een eigen profiel, als de vingers van een hand: vol positieve energie, soms traag, soms versneld.
Op de achterflap schrijft zij: ‘Ik zou graag willen dat iemand troost vindt in mijn poëzie.’ Dat is haar aardig goed gelukt. Ze speelt met klanken en ritmes, die ze in haar gedichten heeft verweven. Ze zoekt woorden die niet met elkaar schuren, maar als rijtjeshuizen in harmonie naast elkaar staan, zodat ze de juiste balans vindt. Ze zoekt geen confrontatie, maar is liever een hand die zich uitstrekt naar de lezer en naar haar eigen verleden.
De titel Zeevlam is een prachtige titel voor een bundel. Volgens de Dikke Van Dale betekent het: ‘Snel vanuit zee opkomende koude mist, die vaak buiten de duinen blijft. Een verstikkende nevel.’ Haar gedichten zijn echter niet koud en zeker niet verstikkend, juist het tegenovergestelde. Ze gebruikt geen woorden die pijn doen aan het gehoor of hart. Haar gedichten zijn als het zachte, golvende water dat veroorzaakt wordt door een warme bries. Ondanks dat ze woorden als vreugde en verdriet gebruikt, komen deze gevoelens niet boven drijven in haar poëzie. Ze overstijgt haar emoties en zoekt innerlijke rust en tevredenheid, soms met een vleugje nostalgie, rijk aan cadans.
–
Wie was die man,
die mij stelten gaf,
mij leerde lopen,
schaatsen ook en kaatsen,
fierljeppen voor mij vertaalde.
–
Wie was die man
die naar de sterren wees,
hun namen noemde en hun stand,
mij in sierlijk handschrift
brieven schreef, verslagen deed
van zijn reizen.
–
Wie was die man
die schetste hoe de zeilen
op een wiekenkruis
in lijnen werden vastgelegd,
krachtig en gewichtig overgebracht
door bewegende delen,
de molenkop op de wind gericht.
–
Wie was die man,
die al jaren woonde in zijn huis
voordat ik kwam
en voor het eerst zag
wat voor hem er eerder was
en heel gewoon.
De bundel vangt de korte ogenblikken van het tijdelijke om ervan te genieten. Ze is geen Lodeizen of een romanticus die terug wil grijpen naar het verleden, maar soms probeert ze aan het nu te ontsnappen. Ontsnappen om volop te genieten van de kleine dingen in het leven: ‘Blijf nog even. Er is geen tijd, alleen / dit ene korte ogenblik van leven.’ [p. 5] of ‘Gezeten onder platanen / met wijn en brood / bij het oorverdovende / zingen van cicaden’ [p. 9].
Vol levenservaring is het gedicht ‘Nietzsche sprak’, waarin niet alleen de vriendschap een hoofdrol speelt, maar ook de natuur onmisbaar is. Hier hijst innerlijke rust en tevredenheid zijn vaandel. Geniet van wat het leven nog te bieden heeft en neem je plek in binnen het korte, breekbare bestaan. Een prachtig gedicht dat het juiste evenwicht weet te vinden, tussen hoe je buiten je lichaam treedt, alles loslaat waarmee je ziel worstelt, een kort moment waarop je hart en verstand worden uitgeschakeld en je denkt: ik leef. Hoe mooi is het dat het een vrouw was die de eerste appel van de tak plukte.
–
In een lichte roes van wijn
met vrienden uitgedronken
zat je in de zomernacht
alleen onder de appelboom,
dacht aan blijven en voorbij.
–
Zonder bewegen, zo heel gewoon
zittend in het warme gras, op het vierkant
van je uitgespreide regenjas,
daar onder de appelboom,
keek je omhoog, zag de hemel
en ademde avondlucht
stil en verrukt.
–
Nietzsche zei dat het niet kon,
dat geluk gevaarlijk was,
zelfs het sterven.
–
Maar het bestond.
Heel even.
Daar in het gras
onder de appelboom.
Levend als adem.
Breekbaar als glas.
De dichter is gehecht aan het leven, ze wil er nooit afscheid van nemen, maar het leven heeft zijn houdbaarheidsdatum. De lezer krijgt het gevoel dat ze niet wil opvallen, niet vooraan wil staan, maar gewoon wil genieten. ‘Alles mag heel langzaam gaan / en eindeloos duren, geen uur / dat zich verveelt.’ [p. 13] en ‘Hij koerste alsof de reis voorgoed / zou duren en zonder einde was.’ [p. 15].
Ze bewondert het leven in al zijn vormen en alles wat achterblijft. Als het vlees tot stof is vergaan en wat rest een enkele veer is, die je mee naar huis neemt en op tafel legt, denkend aan de vogel die nog in de nacht vloog, dan vraag je je als lezer af: zit het verlangen van een vogel nog steeds in de veren die ooit rondvlogen tussen de bomen? ‘Weten hoe hevig verlangen / voorgoed gevangen zit / in dit restant van leven.’ [p. 19].
Haar korte gedichten aan het eind van de bundel gaan zonder enige aanklacht of verwijt over de reis van het leven. Wel geeft ze een waarschuwing mee: ‘Let op, groei in de tijd niet langzaam / aan beide zijden vast, word geen boom, / geen zoutkolom, ga door, / ga door en kijk niet om’ [p 47].
–
Voor wie reist, bedenk,
elk uitzicht spreekt je van voorbij,
elk doel zegt wat je zult gaan missen,
keer je rug naar wat je te vertrouwd is,
mijd de diepe slaap van het gevestigde
idee en onthoud: keer niet terug
neem wachttijd en verlet voor lief.
–
Thuis wacht armoede,
de schamele boel van wachters
achtergebleven in stilstand,
laat de mare van moederlanden achter je
en neem op reis de weg als doel.
Als je moe bent van het politieke gedoe, van Amerika tot Rusland, van de handelsoorlog t/m China, als je de beelden uit Oekraïne, Gaza of de burgeroorlogen in Afrika niet meer kunt aanzien (uit verdriet en pijn), en even geen maatschappelijk engagement wilt, dan is Zeevlam een bundel waarin je mag wegzinken. Even ontsnappen aan de dagelijkse sleur. Een eiland van woorden.
____
Hanneke van Schooten (2025). Zeevlam. Uitgeverij AFdH, 62 pagina’s. € 15,00. ISBN 9789493183315
