Poëzie in taal en beeld
door Ellis van Atten
–
–
Mijn hart maakte een sprongetje toen ik deze tweede bundel alleen van u als ik van mij van Billie Vos uit de envelop haalde. Harde kaft, met draad gebonden, speelse typografie en uitlijning, illustraties en heldere kleuren: een pareltje voor het oog. Ik werd de bundel ingetrokken en bleef lezen.
Na een poëtisch voorwoord volgen vier afdelingen: ‘voet’, ‘buik’, ‘borst’ en ‘mond’. Volgens de flaptekst verkent Vos de eenzaamheid. Een thema dat zwaarmoedig kan zijn, maar de poëzie in deze bundel leest licht. Ik kon meegaan in de verkenning van de eenzaamheid, de relaties met zichzelf en met anderen. Speels, zoekend, vragend, vol zelfreflectie. In haar voorwoord zegt Vos dan ook: ‘dit boek begon als een gesprek met mijzelf’. Wat het schrijven haar bracht, deelt ze ook: ‘ in de eenzaamheid die ik vond / of waar ik met snelheid op uitschoof / lag dit boek op mij te wachten / en het bracht mij dichter bij mezelf / maar ook bij de ander ’.
ze kruipt voortdurend in mij rond
op de middag groet ik haar
in pyjama staat zij voor mij in de spiegel
wij lachen niet
haar stem is hees
door de dag zwelt ze tot mijn pijngrens
in de avond heeft ze mij die grens ontnomen
ik wacht tot ze vervelt
——————— – het is juli
——————– — maar de zon schijnt niet
In de afdelingen is er qua vorm geen vastigheid te vinden; er zijn korte en lange gedichten, soms zelfs losse zinnen in een groter, gekleurd lettertype, de uitlijning is meestal links, met hier en daar een inspringing. Vos is vrij consequent in het weglaten van interpunctie, wat een rustig beeld geeft. De herhaling van dezelfde kleuren zwart, rood en blauw in zowel tekst als illustratie geeft ritme en rust.
Vos gebruikt het lijf als kapstok voor haar gedichten, voor haar gevoel. Iedere afdeling start met dezelfde zin: ‘in mijn lijf daar woont een mens’. Die zin wordt vaker herhaald. Door de emoties te vertalen naar lijfelijke ervaringen maakt Vos de eenzaamheid voelbaar: ‘kan iemand mijn mond openen / zijn arm in mijn ziel naar binnen steken / de leegte uit mijn borstkas plukken / en er de ruimte vullen voor mezelf / ze zit op mijn longen te drukken / het neemt de plek in waar ik / normaal gezien mijn wereld draag / nu ligt die wereld op mijn maag / terwijl ik nog steeds niks heb gegeten (…)’ (blz.35).
Herhalingen zoals de zin ‘in mijn lijf daar woont een mens’, gebruikt Vos vaker. Zo komt een berg steeds terug: ‘ik ben / nee zoek / een berg om te betrekken’ (blz.65) en ‘ik trek mijn trekrugzak aan, in plaats van uw mening / het is zo dat ik de berg op raak’ (blz.91). Door deze herhalingen horen de gedichten bij elkaar en vormen ze een eenheid, knap gedaan.
Veel van de gedichten zijn zelfreflecties, niet gericht aan iemand. Soms richt Vos zich tot een (ex-)geliefde, zoals in dit gedicht: ‘liefste, // ik werd gisteren gebeld / ik dacht gij het waart / al ligt het niet echt in uw aard (…)’ (blz. 77). En soms ook tot de lezer, zoals in dit gedicht:
als ge ze niet vindt rijmen met de uwe
dat kan kloppen
ge hebt dan ook op eender welk moment
een reden om te stoppen
met het lezen van mijn woorden
maar als de kans bestaat
dat ge u herkent
in de scheuren van mijn zinnen laat mij u dan lezen
u op de regel verzinnen
u vinden aan het einde van mijn zoektocht
u toevallig begrepen voelen
terwijl ik mezelf probeer te rangschikken
hoe meer ik mijn waarheid
hoe meer ik de uwe kan doorprikken
hoe meer gij mij leest
hoe minder hard mijn wonden pikken
–
laat mij u begrijpend schrijven
Ik vind het charmant dat Vos een relatie met mij als lezer wil aangaan, ik voel me betrokken. Nu is er tussen een dichter van een bundel en een ‘thuislezer’ geen directe communicatie, maar Vos ervaart die uitwisseling wellicht online. Zij deelt veel van haar werk via Instagram. Voor mij voelt het gebruik van ‘u’ en ‘gij’ wat afstandelijk en ouderwets, maar dat heeft met het Vlaams te maken. De thema’s – verlaten worden, eenzaamheid, de liefde – zijn universeel en voor iedere lezer in te voelen. Qua tekst zou het me teveel en voor de hand liggend kunnen worden, maar in deze bundel zit de poëzie niet alleen in de woorden. Het zit ook in de opmaak. En zeker ook in de illustraties; allemaal anders maar met terugkerende elementen: het poppetje met een rugzakje, de rode cirkels, de lijnen, de bergen. Ook dat is poëzie. Al lezend en kijkend ontdekte ik steeds meer samenhang tussen tekst en beeld, dat is genieten.
(Klik op de afbeelding om deze te vergroten)
____
Billie Vos (2025). alleen van u als ik van mij. Uitgeverij Pelckmans, 155 blz. € 19,50. ISBN 978946383821
