Poëzie Kort: Niet over de rand
door Joop Leibbrand
Haiku en senryu zijn gedichten die een soms haast Zen-achtige ogenblikservaring verwoorden, waarbij de haiku meer gericht is op de natuur en daarbij de volkomenheid van de wereld wil benadrukken en de senryu juist op de onvolkomenheid van de mensen wijst. Naast de bekende 5-7-5-vorm hebben ze gemeen dat ze idealiter zijn opgebouwd uit twee ervaringen die door een alogische associatie verbonden worden. Als ze geslaagd zijn, komt dat dan ook vooral door een bijzondere schok van ontdekking, die aan die van de herkenning en de instemming voorafgaat.
Walter Vereertbrugghen schreef eerder in Meander over dit genre: ‘Een sterke haiku bestaat uit meerdere lagen. Eerst is er dat wat men leest, de mededeling. Dan is er de diepere betekenis, datgene waar het in essentie om gaat. Via deze betekenis wordt de lezer spontaan uitgenodigd om de haiku op een andere manier te benaderen en ontdekt hij de dubbele bodem. Maar niet zelden biedt een haiku een springplank aan om in nog andere gedachtenvijvers een duikje te gaan nemen.’ (In: Omtrent haiku en senryu I en II)
In Langzaam trekt het vlot presenteert Alfred Valstar 106 haiku en senryu in 17 hoofdstukjes, waarbij een kwart is ondergebracht in de twee rubrieken ‘Zeebenen’. Hieronder volgen daaruit het titelgedicht en het eerste en laatste gedichtje van de bundel, respectievelijk uit ‘Vreemdeling’ en ‘Nocturne’.
Prikkelen ze, dagen ze uit, verrassen ze, vormen ze die springplank? De lezer oordele zelf:
Pampus
Met wind van omhoog
klimmen zeilen hyperbool –
langzaam trekt het vlot
***
Bad
Terug naar woorden
die ik prevelend ontwaar
passerend ontmoet
***
Vaart
Zeilen maken gang
naar het land van nooit gedacht –
gewoon recht vooruit
Misschien moet je een heel groot liefhebber van het genre zijn om dit op waarde te schatten. Valstar zet in ieder geval hoog genoeg in, getuige ‘Zang’: ‘Poëzie is heet/ – brandend staat haar taal te boek – / zinnen op de rand’. Misschien had hij wat vaker óver die rand kunnen kijken.
****
Alfred Valstar (1959) werkte jaren als catalogusredacteur, corrector en vertaler bij de Philips Music Group en is nu royalty assistant bij Universal International Music. Valstar is redacteur van Chroom Digitaal 2000 en stelde op die site de poëzielijst samen. Hij publiceerde een dichtbundel in eigen beheer (Sporen uit het achterland, 1993) en had verder gedichten in Bloknoot, Woordwerk, Katern en Chroom.
