Voor mijn neus ligt nummer 134 van het te vroeg heengegane literaire tijdschrift Revolver. Gerd Segers wierp enkele jaren geleden de handschoen in de ring. Teveel administratie en te weinig literatuur. Spijtig, denk ik, wanneer ik het nummer bekijk met een goed ingeduffelde Leonard Nolens op de cover. Ik herlees het interview tussen Van Bastelaere en Nolens naar aanleiding van de zestigste verjaardag van deze laatste:
(…) Die frustratie is vaak groot. Ik denk meer en meer dat niét kunnen schrijven het grootste probleem is, in die zin dat die onmacht of die machteloosheid ook deel uitmaakt van je talent. Dat je dus het zwijgen moet leren aanvaarden in je leven, net zoals die stiltes. (…)
Antwerpen 2012, 25 april, 20 uur. De Bourlaschouwburg is volgestroomd, meer dan 800 mensen, om samen met zevenentwintig dichters een hommage te brengen aan één man, een dichter dan nog. Leonard Nolens, de man die tijdens een recent interview in Knack nog beweerde dat dichters amuseurs geworden zijn, wordt voor één avond onderwerp van hedendaagse dweperigheid. Niet minder dan 27 collega-dichters schreven ter gelegenheid van zijn 65ste verjaardag een verjaardagsvers. Ondergetekende keek toe en zag dat het te lang was.
Wellicht zullen lezers reeds me ervan betichten al te zeer ‘een kind van deze tijd’ te zijn, geen rust meer kennend, zappend tussen Facebook en Twitter. Nochtans, uit de literatuur over presentatietechnieken is bekend dat mensen gemiddeld niet meer dan 45 minuten achtereen aandachtig kunnen zijn. Wat moet je dan met een voorstelling die meer dan twee uur duurt en bestaat uit materiaal dat je even goed kunt lezen in de knusse huiskamer bij het genot van een kopje Ceylonthee of een glas Bergerac? Waarom is de fine fleur van de Nederlandse letteren afgezakt naar een regenachtig Antwerpen? Waarom verwaardigt een minister (van onderwijs en niet van cultuur) zich om het podium te nemen en daar aan te kondigen dat het onderwerp van onze idolatrie zonet de prijs van de Nederlandse Letterkunde gewonnen heeft? 40.000 euro, al dan niet belastingvrij, en tevens op de koffie bij Beatrix.
Psychiaters hebben er een naam voor: FOMO, Fear Of Missing Out. We hebben immers teveel schrik om maar ook iets te missen in ons leven dat we van receptie naar voordracht hollen, van theater naar museum en onderweg kijken we op Facebook wat anderen (nog meer) gedaan hebben. Daarom dat we met 800 mensen samengekomen zijn om te luisteren naar wat we vroeger in de rust van een oude fauteuil lazen: poëzie. Korte ingetogen verzen versus explosieve woorden, jong geweld versus poëtische Nestors, humor versus serieus. Het ingetogen
Brandbrieven sluiten zijn
namen in, waarop een lijn
van lijm. Hij passant
spiegelt zich in
winkelruiten; geknetter,
zijn stem in vlammen
te herkennen? Hij draait zich om
de hoek, gemanteld in de regen.
(Gwy Mandelinck)
in schril contrast met
Tijdens de laatste jaren van het Westen, in een elektromagnetische storm
van een zon die denken
verstoorde en spreken,
was het, dat ik als een van de velen
ha
haperde en keek
hoe tijdens een leeftijd
dit alles, het wij was, de tienduizenden dieren, hun losgetornde namen,
wetlands en wouden verdwenen, Aka-Bo, Aka-Kora, Eyak, Akkali Sami,
Gaagudju, verdwenen. Celluloid, telraam, draaischijf, Zanzibar, Rhodesië
verdwenen. In geen tijd. In deze nacht van Nox en smog
[…]
op de laatste vloedgolf
op het seismografische eindspel
op de gammastralen uit Tokio
op de dag der dagen
Vlees en bloed kust vlees en bloed
Iemand brengt een toost uit
vanwege de man die nooit heeft bestaan
aan de man die hier niet is geweest
(Dirk Van Bastelaere)
Gelegenheidsgedichten worden afgewisseld met fragmenten uit Nolens’ gebundelde dagboeken, fragmenten die een gevoelig man tonen, een man met angst voor de dood, met zijn twijfels en vreugdes. Lettermomenten wisselen met Debussy’s hemelse pianoklanken, een geduldig aftellen tot de man himself het podium mag beklimmen. Ik vraag me af wat er op dat moment dan door je hoofd gaat. Je bent willens nillens een amuseur van het moment geworden. Het fomopubliek wil je zien, horen, de gedichten proeven die vloeiden uit het hoofd van de man die van het woord zijn werk maakte. Na de obligate dankbetuigingen aan redacteur, uitgeverij en familie mochten wij, toeschouwers, de meester zelf aan het woord horen. Hij wees het publiek op de tijd die hij ter beschikking gekregen had. Ook de meester moet zich om commerciële redenen laten knechten door de tijd, maar we krijgen er wel kwaliteit voor in de plaats:
Ik ben in België geboren, ik ben Belg.
Maar België is nooit geboren in mij.
Ik ben in Vlaanderen geboren voor altijd,
Maar niet in Vlaanderen stond mijn oudste wieg.
Vlaanderen is mijn moderne kunstmoeder nu
Van wie ik mijn kindertong niet kreeg,
Van wie ik de hartbrekende wartaal bestudeer.
Vlaanderen werd traag mijn historische vader
Wiens voorgeslacht het mijne niet is.
Ik ben geboren in Limburg, koud,
Een koude, koude provincie.
Ik heb het er heet gekregen.
Ik ben ook geboren in Bree, Loons
En Luiks, een dodenstad, een middenstand
Met een zangerig, klagerig plat
Dat me hardop droomt als ik slaap,
Als ik slapend word ondergedompeld
In langzaam Nederduits.
Dat is muziek
Die ouder, me vertrouwder is dan dit
En die ik hier probeer te transponeren.
En ten slotte, als gezonde zoon
Van veel kanonnenvlees, ten slotte
Ben ik geboren in 1947,
Een rauwe datum, een hoopvolle tijd,
Een wereldwijd tekort dat groeit
In mij, in mij volwassen wordt.
(Uit: De gedroomde figuur, 1986)
Om half elf is de voorstelling afgelopen. Bij het naar buiten stromen krijgt de massa nog een mooi verzorgde publicatie met alle gelegenheidsgedichten. De aanwezige boekenstand wordt overspoeld door mensen die het werk van Nolens aanschaffen. Tijdens het nakaarten onder het genot van een goede Duvel vraag ik me af hoeveel mensen deze klepper van meer dan duizend bladzijden ooit zullen lezen.