Ria Zifkamp (1950) legt al jaren het leven vast in beeld en taal en onderhield tien jaar lang een briefwisseling met de dichter Hans Warren(1921-2001). Er verschenen destijds gedichten van haar op Meulenhoffs poëziekalender waarvan Hans Warren de samensteller was. Ze publiceerde de correspondentie met Hans Warren in twee versies: Geloof mij steeds en het beknoptere Van huis tot huis. Van haar verscheen eveneens de dichtbundel Al jarenlang dezelfde man.
Hoe ben je begonnen met schrijven?
Mijn eerste twee gedichten dateren van 1970. Ik schreef ze in het Engels en ze deugen niet, zitten vol fouten. Eerder combineerde ik tekenen met schrijven over wat er om me heen gebeurde. Thuis, op mijn werk of in café Americain. Zodra ik me verveelde of ergens moest wachten pakte ik pen en papier en legde beeld en taal van dat moment vast. Er zat geen enkele ambitie achter, ik hield ervan het te doen, dat was alles. In de moeilijke tijd van ziekte en sterven van mijn beide ouders boden pen en papier me de mogelijkheid tot vastleggen en dus ook troost.
Het schrijven begon eigenlijk al heel vroeg. In 1962 mochten alle zesdeklassers van de Haarlemmer lagere scholen gratis naar een symfonie-uitvoering in het concertgebouw. Er was een wedstrijd opstelschrijven aan verbonden, waarvan ik de eerste prijs won: een concert bijwonen met beide ouders én een muziekboek over het leven van Mozart, met daarin enkele sonates van een heel jonge Mozart. Die sonates kon ik met moeite spelen. In die jaren gingen de kinderen van Haarlem ook naar het concertgebouw voor het vieren van het Sinterklaasfeest. Ouders op de balkons, kinderen beneden in de zaal. Er kon in die tijd nog niet veel, maar dat was grandioos.
Je hebt tien jaar met Hans Warren gecorrespondeerd, wanneer schreef je hem voor het eerst?
Mijn eerste brief aan Hans Warren is van 3 oktober 1990. In zijn Geheim dagboek deel 18 (dat loopt van 1990-1992) schrijft hij op 6 oktober 1990: "Er was vandaag fanmail van een aardige, verstandige veertigjarige vrouw zonder flauwekul. Als zo iemand met mijn werk dweept, is er nog hoop voor me. Ria Zifman heet ze, háár zal ik terugschrijven."
Terwijl je met Hans Warren schreef, kwam het verlangen om zelf betere poëzie te schrijven. Wat voor soort poëzie schrijf je?
Het zijn vooral Warrens Meulenhoff-poëziekalender en de daaraan verbonden poëziewedstrijd geweest die me aanzetten om echt goede gedichten te schrijven, want een winnend gedicht kreeg een plaats op de kalender. Daarvoor maakte ik wat in me opkwam. Allemaal heel eenvoudig verwoord. Met toevallig rijm, vaak binnenrijm. Ik volgde om betere gedichten te schrijven en op de kalender te kunnen komen een cursus Gedichten schrijven bij de LOI, waarbij mijn leraar Jos Versteegen was. Hans, die ik al eens voorzichtig een paar gedichten had toegestuurd, schreef ik daarover op 12 september 1995. Druk als hij was met ziekenhuisbezoeken reageerde hij daarop niet, maar zijn partner Mario Molegraaf kwam erop terug in zijn brief van 10 december 1995, waarin hij schreef:‘Uit een van je vorige brieven aan Hans herinner ik me dat je Jos Versteegen noemde. Die kennen wij ook: hij is indertijd op Hans’ bundel De Olympos afgestudeerd en schreef enkele artikelen over hem’.
Waarom noem je Hans Warren je muze?
Hans was mijn muze omdat hij mijn wezen vervulde. Omdat ik uitkeek naar zijn brieven, naar zijn nieuwste Geheim dagboek, zijn gedichten vrat. Alles wat ik hem schreef en stuurde, brieven, gedichten, was bedoeld om te maken dat ik ook een plekje in zijn hart verwierf. Het zette me aan tot dichten; met zijn sterven stierf mijn noodzaak tot dichten, stierf mijn muze.
Hoe heb je die correspondentie ervaren?
Als gigantisch grote vreugde. Met de keerkant: bang als zijn brieven wegbleven, alle dagen uitkijken naar zijn brief. Mijn brieven aan hem herlezen, ’s avonds, een glas sherry erbij, en me zorgen maken om wat ik nu weer aan hem geschreven had. En ik heb er enorm veel plezier aan beleefd. Mezelf nu terugvinden in zijn Geheim dagboek, vanaf de dag dat ik hem begon te schrijven, is een geweldig iets. Zo mild als hij daarin over mij schrijft! Ik lees daarin ook dat ik zijn hart raakte! Wanneer hij zich op een wat trieste dag in zijn dagboek afvraagt wie er nog van hem houdt, noemt hij Mario, zijn man, ‘en misschien Ria Zifkamp, die mij zulke lieve brieven schrijft’. Het is dan 1993. (Geheim dagboek deel 19 – blz. 34)
Je boek is met toestemming van Mario Molegraaf ook uitgegeven. Kunnen we het boek nog kopen?
Dat kan met wat moeite nog steeds. Het boek is uitgegeven door Wilson Numan (hij werkt met printing-on-demand) die via mijn zus hoorde van de correspondentie, me opbelde en vroeg of ik wilde toestemmen in uitgave op zijn kosten. Waarop mijn man een mooie lay-out maakte van de toen al door mij geredigeerde briefwisseling die Wilson dus zo kon gaan drukken. Er bestaan twee versies van de correspondentie, een korte en een uitgebreide, te verkrijgen bij Wilson Numan zelf , die drukt zodra een winkel of een particulier bij hem de correspondentie wil bestellen of kopen. (Gegevens onder het interview).
Wat doe je in het dagelijks leven? Is er nog ruimte voor schrijfplannen?
Werken deed ik van mijn 14e tot mijn 57e, het laatst als receptioniste/ telefoniste bij het GAK, later UWV. Ik besteed nu veel aandacht aan mijn vele hobby’s, waaronder pianospelen, tekenen, schrijven, mailen en schrijven met vrienden. Ik heb een dichtbundel gemaakt met 42 gedichten. De titel verwijst naar mijn echtgenoot Ton die mij al jaren tot grote steun is.
Nee, ik heb geen verdere plannen. Als ik schrijf of dicht zal dat incidenteel zijn, zoals laatst toen ik een gedichtje maakte voor Mohamed Rugamama, de man die met het straatjournaal bij de Hema in het centrum van Haarlem staat, illegaal, en die dus telkens wordt opgepakt en opgesloten. Er werd toen verzocht kaarten met gedichten naar zijn detentie-adres te sturen. Mijn man wordt 70 en ik 65. Wij willen wat meer tijd met elkaar doorbrengen, de pc wat met rust laten. Het zandlopertje loopt immers in hard tempo leeg!
De correspondentie Van huis tot huis tussen Hans Warren en Ria Zifkamp is verkrijgbaar bij Boekenmaker.nl en bij boekhandel Vrolijk te Amsterdam.
Bij de uitgebreidere uit twee delen bestaande versie getiteld Geloof mij steeds krijgt de koper daar een gratis exemplaar van Zifkamps – ook door Wilson Numan uitgegeven – dichtbundel Al jarenlang dezelfde man bij. Die is daar ook los verkrijgbaar.
