Nanne Nauta – Permutaties

Hoezo niks nieuws onder de zon? 

Levity Peters

Nanne Nauta (1959) publiceerde eerder Leven naast halsbandparkieten is een grondrecht (2008), Kruissonnetten (2009), Terzinen (2012), Hyperhaiku’s (2013) en Sudaiku’s (2013). Hij schrijft vooral experimentele poëzie, staat te boek als flarfdichter en maakt deel uit van het Utrechts Dichtersgilde.
In Permutaties, zijn zevende bundel, geeft Nauta het woord aan Excel, het softwareprogramma van Microsoft waar vrijwel de hele Westerse financiële wereld op draait.

Hoe maak je een dada-gedicht? Trtistan Tzara wist het:

Honderd jaar later gebruikt Nanne Nauta geen hoge hoed, maar een computer om tot een zo originele vorm van poëzie te komen. ‘Flarf’ is de techniek die gebruik maakt van zoekresultaten van internetzoekmachines, die je door middel van knippen en plakken tot een tekstcollage maakt. Lijkt dat op het idee van Tzara of niet?

De dichter Nauta en de computer vormen al langer een combinatie. Een verkenning:

Aan de bundel Leven naast halsbandparkieten is een grondrecht gaat een inleiding vooraf waarin de dichter zijn bewerking van De universele verklaring van de rechten van de mens motiveert: ‘(..) Zestig jaar is een hele leeftijd, en daarom leek het mij een goed idee de artikelen een verjongingskuur te laten ondergaan met als doel een nieuw publiek, jongeren dan vooral, kennis te laten maken met Mensenrechten.’ Het is jammer dat in de tweede, herziene druk van deze bundel de oorspronkelijke teksten niet langer zijn opgenomen, want zouden die jongeren nog iets van de mensenrechten kunnen erkennen in teksten als deze?

Wat deze misschien wel grappige tekst een meerwaarde geeft is de Premabule:

Zo gaat het nog tien regels door, en geeft het een wrang beeld van de desintegratie van de universele rechten van de mens.
Ik ga geen ander voorbeeld geven uit deze bundel, omdat ik mij heb voorgenomen om een meer compleet beeld te vormen van wat deze dichter met medewerking van zijn computer te bieden heeft.

Toen ik zijn bundel Sudaiku’s ontving, schoof ik die direct terzijde:
‘(..) een sudaiku is een kruising tussen een sudoku en een haiku, ofwel een kruising van een cijferpuzzel met een dichtvorm. (..) van de sudoku heeft de sudaiku meegekregen: het rooster van negen vierkanten van negen vakjes, het gebruik van de getallen 1 t/m 9 en de wetmatigheden die de verdeling van de getallen binnen het geheel regeren. Van de haiku heeft de volgende eigenschappen in zich: de drieregeligheid en de lettergreep verdeling van 5 -7 -5 over de drie regels heen. (..) Als u de getallen van de eerste regel van de eerste sudaiku met de titel ”Die verf je wit(1) uitschrijft in taal, i.e. twee, drie, vijf, negen, dan zijn dat vijf lettergrepen (..)’
Meer dan wat ik hier uit de inleiding citeer, valt er niet over te zeggen.

Dan is er de bundel Hyperhaiku’s:
Je hebt cijfers die woorden vertegenwoordigen, maar die tegelijkertijd de titel vormen van haiku’s. Aan het begin van elke reeks heb je een gedicht bestaande uit deze cijfers. De reeks die volgt zijn dus de bijbehorende haiku’s bij de cijfers. De titels van deze gedichtjes kunnen dan de cijfers in het startgedicht substitueren om zo een nieuw gedicht te vormen. Ik citeer één haiku:

Dit voorbeeld is vooral bedoeld om het beeld dat na alle technische informatie en de gedesintegreerde tekst van de mensenrechten mocht zijn ontstaan te corrigeren.

In Permutaties wordt het computerprogramma Excel losgelaten op al dan niet bewerkte nieuwstitels, en dat leidt tot resultaten als:

Nauta schrijft in het voorwoord van deze bundel: ‘Met behulp van Excel zijn de basisteksten opnieuw geordend. In Rijen zijn de gehele regels ten opzichte van elkaar gesorteerd tot een nieuwe tekst van zestien gedichten van zestien regels. In Kolommen zijn delen van regels ten opzichte van elkaar gecombineerd tot nieuwe regels  die samen negen gedichten vormen. Tezamen levert dat dan een uniek exemplaar van Permutaties op. Bij zoveel combineerwerk rijst de vraag, hoeveel exemplaren zijn er eigenlijk mogelijk? Dat weet ik niet precies. [volgt een berekening]. Veel dus.’

Dat het erger/ingewikkelder kan dan het voorgaande spreekt vanzelf. Ik breek mijn hoofd over Terzinen. Alleen sommige titels al: ‘Drie terzinen G-lipeen’, ‘Drie terzinen J-lipeen’… Google gaf mij over lipeen geen uitsluitsel. ‘Drie terzinen bestaand uit 94,2% lineair flarf.’
In tegenstelling tot de Mensenrechten-flarf die ik als eerste citeerde, is deze flarf uit de reeks ‘Lineair’ niet eens meer te lezen als grammaticaal correct Nederlands. Dat zul je er zelf uit moeten samenstellen. De eerste terzine:

Ik houd niet van spelletjes, aan puzzels heb ik een bloedhekel, dus aan mij is dit soort poëzie niet besteed. Maar ik ken mensen die daar graag hun vrije tijd mee zouden doden, of hun oude dag doorkomen.

Tristan Tzara was er zich al van bewust dat, wanneer je het toeval het werk van een dichter laat doen, je waarschijnlijk als dichter miskend zult worden. Ook Nauta realiseert zich dat:

Maar uit de Hyperhaiku’s blijkt dan weer dat het werk van Nanne Nauta ook zonder de computer bestaansrecht heeft:

Waaruit blijkt dat Nanne Nauta de humor heeft die aan een computer ontbreekt. En dat hij hem kan missen… (de computer).