Teveel ondertiteling
Emma Burns
‘Jana Arns (1983) is muzikante, fotografe én dichteres, en dat nooit los van elkaar’, lees ik in het voorwoord van haar debuut. Ojee! Foto’s met toelichtingen en die toelichtingen zijn dan de gedichten, of andersom?
En inderdaad: gedichten en foto’s die later bewerkt zijn. Bijzonder spijtig dat ik mij nooit heb kunnen vinden in zo’n keuze. In ieder geval niet voor in een bundel, wel voor aan een muur. En dat zegt alles over smaak en niets over talent. Dit vooropgesteld en ter verontschuldiging.
De titel is ook modern: ‘status: het is ingewikkeld’. Inclusief de aanhalingstekens. Hiernaast, op de voorkant, staat gelukkig geen foto van een Facebookpagina (op alle foto’s staat Jana Arns), maar wel van een vrouw, met haar rug naar ons toe, met een ingewikkelde asymmetrische vlecht in het haar en later is er op de foto ingewikkeld gekrast.
Dit blijkt de toon van de bundel te zijn. Het ligt er dik bovenop. In alle ernst en zonder ondertoontjes, mis ik wat het voorwoord belooft: ‘(…) Fijnzinnig weeft ze metaforen tot een inzicht over het alledaagse, dat zo diep gaat dat het een wolkje van het universele doet opwaaien.(…)’
Zo begint Arns haar openingsgedicht ‘Zondagavond’ met ‘Er is sneeuw op tv.’ en maakt zij grapjes als ‘Er is niets dat ik minder vat dan slaap (…)’ (‘Zoldipem II’) en ‘Ik beeldde me in dat ik leed / aan het syndroom van dichter.’ (‘Cultuurgewas’). Of zij kiest ervoor dit alledaagse ingewikkeld en met hetzelfde soort grapjes te verwoorden:
Ochtendritueel
Het vroege uur
krast een gelaat in ons gezicht
dat hulpbehoevend zoekt naar ogen
tussen cosmetica en theezakjes
overgoten met wallen.
(…)
Campus Jana
De nacht moet hier verdeeld
over te veel zalen. Het ziekenhuishemd
sluit niet aan. Laat staan de uren.
(…)
[Tel tot zen, zei de dokter … ]
Tel tot zen, zei de dokter,
tel tot er geen schapen over zijn.
Dat ik allergisch aan schapen ben,
slikte ik weg, met lichte overdosering
(…)
En hier gaat het dus over kanker: ‘Hier lig je / in agressieve vorm, / uitgezaaid in het ziekenbed.’ (‘Tante G’)
Het is moeilijk je te verdiepen in de thematiek als de vorm wat tegenstaat. Het is nog moeilijker te beseffen dat het hier over een debuut gaat, waarin duidelijk veel werk zit. Niet alleen een debuut is bij voorbaat kwetsbaar, maar dit algehele zelfportret ook. Misschien dat dit Arns ervan weerhield de flauwe grapjes achterwege te laten?
Hier en daar durft ze, eventjes: ‘Je komt bij me en hoest bijna leeg. / Ik sus je; we lijden allemaal aan onszelf, / zo ben ik de beste van de minste moeders,’ (‘Miniatuurouder’).
‘(…) Het huis is blind en de muren liegen. / Met nagels slaat ze braille in haar handen, / maar ze voelt niet meer en niet minder // dan de omhelzing van de zetel / in haar vertrek bij de nooduitgang (…)’ [‘Ze is verslaafd aan glas …’]. Helaas hiernaast een foto van Jana Arns met haar gezicht op een (getekende) tafel waar een leeg wijnglas op staat. Een mooie foto. Mooie bewerking. Als onafhankelijke creatie wat mij betreft zeer geslaagd. Als illustratie of zelfs onderdeel van het gedicht ligt het er allemaal weer net iets te dik bovenop.
Maar dan is daar, er van uitgaande dat ook dit een zelfportret is, ineens deze ontwapenende en hartverscheurende verklaring:
Verloren kogel
Ze heeft zichzelf zo vaak weggestemd
dat in haar kamer geen zin meer zetelt.
Soms hoor je er nog een woord
zijn betekenis missen,
een klinker een linkse uitdelen,
de megafoon zijn volume ontregelen.
Er klinkt geen opera
in de taal van deze vrouw:
binnensmonds,
zonder ondertiteling.
Ja, nu wil ik door die bundel heen schreeuwen: ‘Je bent je kogel niet kwijt! Je hebt al die ondertitelingen niet nodig! Wat ben ik benieuwd naar die tweede bundel zonder.’
***
Jana Arns (Gent, 1983) is muzikante, fotografe en dichteres, en dat nooit los van elkaar. Als muzikante is ze verbonden aan het ensemble Aranis, waarmee ze al 15 jaar concerteert in het binnen- en buitenland. Na haar studie klassieke muziek aan het Koninklijke Conservatorium in Antwerpen volgde ze een opleiding fotografie aan het Sask. Ze exposeerde in onder meer de Salons in Sint Niklaas en Museum M in Leuven. Als dichteres werd ze al opgemerkt in Poëziekrant, Meander, De Contrabas en de bloemlezing Het gezeefde gedicht. ‘Status: het is ingewikkeld’ is haar debuut.
