Hanneke van Eijken, Daniël Vis (samenstellers), Regels voor Europa
(door Eric van Loo)
18 maart 2019 vond in Utrecht het Festival Europa plaats. Een festival als opwarmertje voor de Europese verkiezingen met naast een lijsttrekkersdebat ook korte colleges, interviews, en optredens, o.a. van leden van het Utrechts Stadsdichtersgilde. Zoals burgemeester Jan van Zanen in de inleiding van de gelegenheidsbundel Regels voor Europa schrijft: “Natuurlijk ontbreken dichters niet in dit rijtje. Want soms laat Europa zich niet vangen in beschouwingen, analyses en meningen, maar hebben we behoefte aan verdieping. Mooi gekozen en zorgvuldig geordende woorden waarmee we echt tot de kern komen. De ziel raken. Zodat we horen, lezen maar vooral ook voelen wat Europa voor ons betekent.”
De bundel opent losjes met een gedicht van Pauline Pisa: ‘Mijn vader zei altijd dat het heel belangrijk was / om netjes te zitten als je de grens overging / rechtop, de mond een streep / de neusgaten een beetje open / wij oefenden geregeld / maar bleven thuis (…) Er hangt een kaart van Europa op de overloop / waar ik soms een vlaggetje in prik, / de omgeving aai.’
Nanne Nauta kiest ook voor een originele invalshoek met ‘Petersons Vogelgids van alle Europese vogels’: ‘Ik zag de slechtvalk stijgen van het Stadskantoor, / jagen langs de kliffen bij Downmacpatrick, / jan-van-genten duiken bij Dursey Island, / bovenkomen bij Cap Fréhel’. Kijk, dan ben je direct ergens. Of zelfs op meerdere plekken tegelijk. Op de achtergrond hoor ik het Klein Orkest zingen, maar gelukkig laat Nauta deze verwijzing achterwege.
Genoten heb ik van de treurzang van Alexis de Roode, die –zeer tegen zijn zin– Engeland uitzwaait: ‘Vaarwel O Engeland, mijn Leeuwenhart. / Dag Keltische barden, Saksische zuipers. (…) Het eiland roeit slingerend weg, met Benny Hill aan de riemen. / Ik hoor dat muziekje erbij. / Het begon met King Arthur en eindigt met Nigel Farage. / Engeland is gesloten, de sleutel is gebroken. / It grieves me to see you like this.’
Maar verder valt de bundel, waarin de gedichten op de linkerpagina in een Engelse vertaling door John Irons zijn weergegeven, mij nogal tegen. Weinig verdieping, weinig verrassende inzichten. Plichtmatige frasen: ‘Ik heb de stem van Europa lief, // het veelkleurige palet van haar verhalen, / waarin elk woord werelden bezingt, / die nog overal.’ (Els van Stalborch) Geforceerde humor: ‘Europa, een naam die klinkt als een klok. / Heb je altijd Europa willen bezoeken? / Koop dan hier je tickets. / Europa is uitstekend bereikbaar / per openbaar vervoer en met de auto.’ (Ruben van Gogh) Of woorden die er geen doekjes om winden, maar ook weinig tot de verbeelding spreken: ‘Europa is. Europa is een inrichting. / Een feestvierend vakantiebad met / de gasten van de reddingsbrigade / en het corps diplomatique.’ (Jan van der Haar).
Het Utrechts Stadsdichtersgilde heeft zichzelf een lastige opdracht gegeven: dichten over Europa. Na het lezen van de bundel blijft me vooral het gevoel bij, dat Europa erg abstract blijft. Misschien een gevoel dat veel burgers ook hadden tijdens de Europese verkiezingen. Maar van dichters mag je toch meer verwachten?
____
Hanneke van Eijken, Daniël Vis (samenstellers) (2019). Utrechts Stadsdichtersgilde – Regels voor Europa. Uitgeverij Magonia, 40 blz. € 9,90. ISBN 9789492241313
Hanz Mirck en Jeroen Taalman, De straat is van ons
(door Ernst Jan Peters)
Gedichten samen met foto’s gaat niet altijd goed. Er is een categorie gedichten waarbij witletterige woorden in een overromantische foto de gevoelswaarde nog eens extra willen benadrukken. Gedichten hebben een beeldende kracht van zichzelf, een foto gaat daar eigenwijs een eigen beeld tegenover stellen. De straat is van ons is een fotoboek met foto’s van Jeroen Taalman en gedichten van Hanz Mirck. Zij hebben eerder samengewerkt in de periode dat Hanz Mirck stadsdichter van Apeldoorn was en Jeroen Taalman in dezelfde gemeente de stadsfotograaf. Toen gingen ze, ieder op zich, aan de slag met een gegeven waarop een reactie werd gevraagd. Eigen interpretaties van iets wat zich voordeed. Dat werk is gebundeld in Zadelpunt uit 2017 en dat is een avontuurlijk boekje geworden, met o.a. het gedicht waarbij opdrachtgever ‘gemeente’ een kritische spiegel krijgt voorgehouden over de manier waarop wordt omgegaan met de huishoudelijke zorg.
Voor De straat is van ons zijn ze anders te werk gegaan. Soms schrijft Mirck een gedicht bij een foto die hij van Taalman kreeg en soms zocht Taalman een foto bij een tekst van Mirck. Daarmee zijn foto en woorden veel meer aan elkaar gekoppeld en lijkt een gedicht een uitleg bij de foto. Zoals bij het gedicht Ballon. Foto laat klein meisje zien met ballon tijdens een drukke bijeenkomst in Madrid. Het gedicht legt uit wat ik zie, inclusief het voorkomen van schaduwen.
Daar waar dat minder speelt, lees ik een sterk gedicht als ‘Treden’ van Hanz Mirck en zit de foto van een trappenhuis in Alicante ernaast de woorden niet in de weg, maar het voegt ook niets toe.
Treden
Trap omhoog, omlaag, maar net waar
je vandaan, naartoe. Maar het koor van de kerk,
de mensen drommend naar binnen of buiten
en ik, zoon van de man die daar boven
het gewelf vulde met adem, met kleur
De grote knoppen naast de manualen,
de grote pedalen die stegen en daalden,
zo gaf mijn vader de kerk licht
En niemand die leek te weten van de trap,
achter de deur. Hoe trots ik ook – De nagalm
die rechtop tussen de gekleurde ramen stond
als hij zijn handen er van af, erboven
Hoe waardig hij naar beneden kwam,
naar boven ging. Hoe vaak ik oefende
Ronduit overbodig is het vriendelijke maar oppervlakkige voorwoord van Owen Schumacher, die wij vooral kennen als cabaretier, maar die ook fotograaf blijkt te zijn. Het geheel zou meer dan de som der delen moeten zijn, aldus de inleider, maar ik heb juist de indruk dat fotograaf en dichter, allebei meesters in hun vak, elkaar meer in de weg zitten dan aanvullen.
____
Hanz Mirck en Jeroen Taalman (2019). De straat is van ons. Uitgeverij Jeroen Taalman Fotografie, 104 blz. € 45,00. Pocketeditie € 9,95. ISBN 9789081877039 en 9789081877077.
Viviane Burssens, Een huis van glas.
(door Lennert Ras)
In Een huis van glas keert Viviane Burssens terug naar haar eerste liefde, de poëzie. Het is haar tweede bundel. In 2001 verscheen haar eerste bundel Sterrenstof. In haar gedichten wil ze een voorval, een wedervaren, een feit, een verhaal of momentopname of idee omkaderen. Een gebeurtenis uit de realiteit lichten en onder het spotlicht plaatsen, zodanig dat die niet aan de aandacht ontsnapt. Ze hoopt dat de bundel op de lezer overkomt als een huis dat beschutting biedt voor wie even wil ontsnappen aan de harde buitenwereld. De bundel is een amuse, of tussendoortje. Hij telt slechts eenentwintig gedichten en is een selectie van wat Viviane de laatste jaren geschreven heeft.
De titel van de bundel komt voor in het gedicht ‘Vriendschap’ (p. 23): ‘vriendschap is een huis van glas / met grote open ramen / met zon die schuifelt / langs de paadjes / een bloemenhaag van hart naar hart’. ‘Op glas kunnen krassen komen, het kan in scherven uiteen vallen’, schrijft de dichteres in de inleiding. ‘Het is breekbaar en kwetsbaar zoals ieder van ons, maar het heeft ook de eigenschap de zon te weerkaatsen, beelden te weerspiegelen en ze te doen glanzen.’
Breekbaarheid en kwetsbaarheid is wel een thema in de bundel. Zoals in het gedicht ‘Berusting’ (p.21): ‘Hij leerde leven met gemis / staan als een boom / ontdaan van al zijn bladeren’. En in het gedicht ‘Afscheid’ (p.29) over iemand die uit het leven wegglijdt. ‘Je slaapt / is dit een oefening in sterven? Je vindt het niet eens moeilijk / want je lacht zoals alleen kinderen / lachen’.
In het gedicht ‘Weiden van slaap’ (p.47) wordt op een tedere manier de liefde bedreven lijkt het wel: ‘van alle landschappen heb ik jou het liefst’ en ‘als een tedere topograaf breng ik je / centimeter na centimeter in kaart.’ Het landschap, de topografie als metafoor voor de geliefde.
Een beetje tegenstrijdig lijkt de regel ‘bulderend bodemloos ebbend’ in ‘Zie’ (p.39), want bij ebben denk je niet aan bulderen. Maar natuurlijk wordt het ook tijdens een storm eb. Dus het kan wel.
De bundel leest prettig en het is jammer dat je er zo snel doorheen bent. Je wilt meer van Viviane lezen. Hopelijk dat er niet weer achttien jaar tussen zit voor er een nieuwe bundel van haar verschijnt. Een fijne bundel om even in een zucht mee te verpozen. Als een ademhaling uit het leven.
____
Viviane Burssens (2019). Een huis van glas. Cultura Wetteren, 52 blz. € 19,00. ISBN 9789463882996
