“Het nieuwsgierige jongetje.”

Peter WJ Brouwer is schrijver, vertaler en theatermaker. Van hem verschenen tot dusver drie dichtbundels en een roman bij uitgeverij In de Knipscheer en Uitgeverij P. Zijn werk werd gepubliceerd in tijdschriften en bloemlezingen. Daarnaast treedt hij op met muziektheater, solo en met collega-schrijvers, zangers, televisie- en theatermakers.
Alja Spaan sprak met hem.
–
–

Fotografie: Inge Ellen de Groot

Je schrijft nieuwe gedichten en werkt aan een nieuw boek. Hiervoor schreef je dichtbundels en de roman Het Siamees moment (2017). ‘Gedichten schrijven’ zeg je in een interview met Peter de Rijk, je redacteur bij In de Knipscheer, ‘is een heel ander proces dan het schrijven van een roman.’
Kun je hier iets meer over vertellen?
Een gedicht kun je jaren wegleggen, het kan rijpen en ‘landen’ op een manier die je van te voren niet had bedacht. Proza werkt anders. Tijdens een vakantie in het binnenland van Spanje merkte ik dat mijn romanpersonages op de achterbank van de auto meereisden. Ze kwamen tot leven. Ik kon ze niet zoals een gedicht wegleggen, dan waren ze weggekwijnd. Het werken aan een roman brengt een stroom op gang die niet gestopt kan worden.

In datzelfde interview zeg je: ‘In mijn wezen zit een vertaler die op een logische manier verhalen en mensen wil omzetten’. Waarom wil je dat zo graag?
Ik weet niet of ik dat wil, het gebeurt. Ik ben vertaler van beroep, maar het zit ook in mezelf. Ik probeer mensen niet al te letterlijk te nemen, maar ze te duiden in de context van hun tijd, situatie, achtergrond etc. Niet woordelijk te interpreteren wat ik zie of hoor, maar tussen de regels door te lezen wat er ook gezegd wordt. Welke algemene gedachte onuitgesproken blijft, of zachtjes doorklinkt. Verder te kijken dan de waan van de dag. Daarna maak ik op papier de vertaalslag.
Er is niets nieuws onder de zon, denk ik vaak. De vraag is, hoe je het vandaag moet vertellen.

Cor Gout heeft in zijn recensie van je bundel Brief aan wie niet bestaat, 2016, een heel mooie beschrijving van je poëzie. Hij zegt ongeveer dat de kern van het gedicht soms onuitgesproken blijft, zelfs niet verklaard wordt, terwijl de personages in het volle licht staan. Is dat bewust zo gedaan?
Ik begrijp wel wat hij bedoelt. De suggestie wekken, werkt vaak beter dan iets vertellen of verklaren. En waarom zou je? Neem de schilder Hopper, die ik erg bewonder. De essentie van zijn werk bestaat uit wat niet getoond wordt. Hij creëert een decor en plaatst zijn personages in het volle licht, voor een raam, op een bed, in een kantoorruimte of wegrestaurant. Meer is er niet nodig om een psychologische spanning op te wekken, om menselijke gevoelens als eenzaamheid en verlangen uit te drukken.
De personages in mijn gedichten en proza hebben een bepaalde oogopslag waarmee ze elkaar observeren, bekeken worden, elkaar de maat nemen. Natuurlijk is er het verhaal. Maar er zijn ook gedachten die niet worden uitgesproken, de lezer mag bedenken welke dat zijn.

Je stem leent zich bij uitstek voor voordracht en zang. Hoe belangrijk is optreden voor je en interactie met het publiek? Koos je daarom voor theater?
Dank je wel, ik sta graag op de planken. Ik heb veel geleerd – en afgekeken – van bevriende acteurs. Optreden betekent gehoor geven aan je extraverte kant, je werk inclusief jezelf voor het voetlicht brengen.
Schrijven is een introverte bezigheid, je dwaalt door de hoofden en verhalen van anderen, observeert en registreert. De enige interactie is die met taal, de regels die ontstaan. In het theater communiceer je direct en eenmalig met je publiek, dat is onvergelijkbaar anders. Aan het einde van een avondvullend programma lost alles op en neem je de herinnering mee naar huis.
Die wisselwerking inspireert me, het verlevendigt ook de beelden en dialogen op papier.

De theatervoorstelling Spagaat (nu vanwege de Corona afgelast) gaat over keuzes – een jongensdroom die uitkwam en de spagaat die blijft. In een profiel bij uitgeverij P. las ik dat je van kindsbeen af gefascineerd bent door literatuur en muziek. Hoe laat zich dat verklaren?
Toen ik jong was, kon ik niet kiezen. Ik speelde heel behoorlijk piano, daarnaast las en schreef ik. Een ijverig jongetje was ik. Het conservatorium zat er wel in, maar ik besloot een taal te gaan studeren. Het is altijd blijven schuren en wringen – story of my life. Ik heb keurig mijn studie afgemaakt en daarna een tijd professioneel muziek gemaakt met zangers en zangeressen. Uiteindelijk werd ik toch schrijver en vertaler, maar een bij wie de muziek steeds weer op zijn pad komt. Vroeger zaten die twee elkaar in de weg, tegenwoordig vullen ze elkaar aan; ik heb leren relativeren. En zingen, haha.
Uiteindelijk is schrijven minder vrijblijvend voor me gebleken dan muziek.

Op Oost-Online zeg je dat je roman gaat over verwantschap. Is dat ook het thema uit je poëzie?
Deels, in mijn gedichten kan ik er alle kanten mee op, kennelijk past het thema bij me. In mijn roman Het Siamees moment heeft het een actuele component, doordat ik inzoom op de maakbaarheid van geluk. Op de betekenis van vriendschappen. Op het bewust of onbewust zoeken naar soulmates – dat soort toverwoorden.
Verwantschap is niet eenduidig, het heeft twee gezichten. Gelijkheid en wederkerigheid vormen één kant van het verhaal. Misverstand, desillusie, verraad vormen de andere kant. De laatste jaren merk ik dat ik met ‘verwantschap’ minder goed uit de voeten kan. Het is te zwaar. Ik denk dat ‘fascinatie’ en ‘nieuwsgierigheid’ mijn nieuwe werk beter typeren.
Mijn eerste roman bevat een motto van Jenny Holzer: ‘Protect me from what I want’. Die ironie, dat dubbelslachtige, vind ik menselijker, het appelleert aan ernst én lichtvoetigheid. Misschien ook wel aan de muzikant in mij, die alle registers wil ontdekken – en bespelen. Het nieuwsgierige jongetje.