Saya Yasmine Amores – Het verdriet van de fluit

De feniks in de kooi

door Geert Zomer

–

–
Het verdriet van de fluit begint met een voorwoord door ds. Simon van der Lugt. Het is een aanloop naar de poëzie. De lezer wordt ingewerkt, voorverwarmd, voorbereid op wat er komen gaat. Een vogel doemt op, in een kooi. In die kooi beschrijft hij zijn situatie.

Het is een bekende metafoor: vrijheid, een mens ontnomen. De drang naar vrijheid is er nog, maar ook de pijn van het gemis. Er staat wat er staat: een vogel in een winddoorluchtige kooi, in een onbeschreven landschap. Blijkbaar hoort hij iemand toe: stel dat er weer iemand komt / en mij meeneemt? Anderen – slavenhandelaars? – onderhandelen over de prijs van zijn kleur en zijn talent. De omgeving waarin hij verkeert is voor de lezer onbekend. Voor hem is er eten, maar geen vrijheid. In plaats van te snikken moet hij zingen, met alle geweld.

Dit zingen geschiedt in beschrijvende, vaak schrijnende tweetalige, poëzie. De rechterzijde van de bundel is gereserveerd voor het gedicht in Sarnámi, de linkerzijde is het spiegelbeeld ervan, in het Nederlands. Ieder tweetalig gedicht spiegelt op haar beurt het innerlijk van de dichter. De dichteres lijkt verwikkeld in een spel tussen afstand en nabijheid, welke overbrugd wordt door verlangen, maar ook door boosheid, blijheid, angst, verdriet en pijn. ‘Samenzijn’ opent met een strofe vol verlangen: ‘in de maanverlichte avond / verlangt het lichaam / naar samenzijn / als hij kwam / zou de liefde zegevieren’. ‘Samenzijn’ roept ook andere emoties op. ‘Snikkend en glimlachend’ eindigt met verdriet en een lach: ‘snikkend kwam je / en je liet een ieder lachen / glimlachend vertrok je / en liet een ieder snikken’.

Het gedicht ‘Leeg’ is veelzeggend.

Het behoeft geen toelichting dat eenzaamheid hier tot in de vezels is beschreven. Het is de eenzaamheid van de vogel in de winddoorluchtige kooi. Zijn verhaal is niet in leesbare vorm geschreven, maar als een vlek. Zoals ook de omgeving waarin de kooi zich bevindt in het eerste gedicht, niet is beschreven.

Iets van de oorzaak van de pijn, van de leegte, laat zich lezen in het lange en indringende gedicht ‘Ritueel van het huis’. Het begin van de eerste strofe:

Wat is er schokkender voor een kind dan te beseffen niet gewenst te zijn, dat je moeder je wil vermoorden? Ook de zonen van haar moeder onteren de Heilige geschriften: ‘zonder reden laat moeder / mij slaan en betasten door haar zonen // ze kijkt de andere kant op en lacht vals / en doet alsof ze niet weet wat er gaande is’. Haar dochters doen mee in een andere strofe: ‘weer slaan haar dochters mij / en onbeschaamd kijken ze mij aan / ( …) / voor de zoveelste keer slaan ze mij bewusteloos’.

Is het toeval dat de twee talen van het gedicht ‘Huis’ eenmalig gewisseld zijn van plaats? Staat dit huis soms in Holland? Opmerkelijk is dat het buiten de dromen staat. De inhoud lijkt echter een droomwerkelijkheid op te roepen, maar die wordt in de laatste strofe ontkracht:

Deze botsing uit zich in het gedicht ‘Gebroken dijkweg’. De realiteit heeft de droom ingehaald. De eerste strofe: ‘dit leven is een gebroken-kapotte dijkweg / het lukt mij niet om op de weg te blijven / herhaaldelijk glijd ik uit / weer sta ik op’.
Weer staat zij op, ditmaal om op reis te gaan naar Holland, waar een blanke haar gedichten heeft ontdekt: ‘er is een ticket uit Holland gekomen / een blanke heeft mijn / gedichten ontdekt / (… ) / ja, Suel heeft ook wat vissen / gegeven om mee te nemen / anders zou ik verlegen zijn / om met lege handen bij iemand / thuis aan te komen / (…)’.
Daar aangekomen noteert zij: ‘buiten sneeuwt het / de wereld is wit / ik heb een jas – / maar geen dikke schoenen / (…) // bij wie kan ik gaan? / op welke deur / zal ik aankloppen?’

Zij klopte aan en haar taal spiegelde zich in een andere taal, een taal die uit herinneringen een nieuwe tijd laat ontstaan in het gedicht ‘Verlangen’: ‘herinnering wekt de tijd / jouw beeld wordt gescheiden door de spiegel / mijn gelaat is opgegaan in de nacht // (…) / herinneringen in de gedaante van de dood / streelt de uiteinden van de vezels / (…)’.
De uiteinden van de vezels die tevens een nieuw begin betekenen in het gedicht ‘Een nieuw leven’: ‘er is onrust in de geest // ver- / heel ver weg hoor ik een fluit zingen’. Deze fluit is als het zingen van de vogel in een winddoorluchtige kooi.

Saya Yasmine Amores is van Hindostaanse afkomt en naast dichter ook schilder. Op de voorzijde van Het verdriet van de fluit is een boomstamkano afgebeeld. Deze korjaal is onbemand en drijft in ongedefinieerd water. De bovenzijde wordt door de zon belicht, evenals het water voor de boot. Deze zonnestrepen lijken tevens de grens te zijn tussen het water en de lucht. Heeft iemand de korjaal losgemaakt en de vrijheid gegeven? Of is er iemand uit de korjaal gesprongen, of zelfs meerdere mensen? Ineens valt mij het woord ‘amores’ op, in kinderlijk handschrift geschreven, links onderaan. Amore staat voor liefde. Amores, of Liefdesgezangen, is een werk van Ovidius. In dit werk vol liefdesavonturen roept Ovidius zijn Corinna tot leven. Een vrouw die hij zo veel verschillende eigenschappen toedicht dat het niet aannemelijk is dat zij ooit echt heeft bestaan. Saya heeft Corinna in deze bundel wederom tot leven geblazen, de kooi geopend en zo de vogel, met al zijn kwaliteiten, de vrijheid gegeven.
____

Saya Yasmine Amores (2020). Het verdriet van de fluit. In de Knipscheer, 100 blz. € 17.50. ISBN 9789493214026