door Jos van Hest
–
Op Vlieland zag en las ik kort geleden een aantal gedichten van J. J. Slauerhoff (1898 – 1936), afgedrukt op blauwe glasplaten die op diverse plekken op het eiland als plassen in de grond liggen. Een fantastisch initiatief dat poëzie dichter bij mensen brengt. Ik hoorde dat er een stuk of vijftien van die plaquettes zijn; ik heb ze niet allemaal gezien, want je moet de plaatsen weten, maar toch zag ik er wel een stuk of acht. Vlieland was voor Slauerhoff een belangrijk eiland waar hij vaak logeerde bij familie en waar hij ook naar school ging. Hij kwam er voor het eerst als vijfjarige in 1903; zijn laatste bezoek aan het eiland was in 1930. Op de plaquettes staan gedichten of fragmenten die over Vlieland gaan.
Ik heb genoten van de gedichten op blauw glas, maar toch kwam er ook een verontwaardiging bij mij boven, die hoe langer hoe erger werd. Op geen van de glazen plaquettes die ik heb gezien, staat de naam van de dichter vermeld. Dat is een schandelijke omissie. Je mag niet van willekeurige eilandgasten die langslopen, verwachten dat ze de poëzie van Slauerhoff kennen en dat ze weten wie de dichter is. Het weglaten van zijn naam getuigt niet van respect voor de dichter; het is ook een gemiste kans om voorbijgangers net dat zetje te geven zodat ze op internet gaan zoeken naar informatie over Slauerhoff en zijn werk, misschien naar de bibliotheek gaan of, wie weet, een bundel aanschaffen via Boekwinkeltjes. (Een ‘gewone’ boekwinkel heeft geen Slauerhoff op de plank. Dat lot deelt hij met de meeste klassieken uit de Nederlandse literatuur.) Ik begrijp dat er op zo’n plaquette geen ruimte is voor de titel en het jaartal van de bundel, maar een naamsvermelding was wel het minste geweest. Verder viel het mij op dat er voor de Vlielandse plaquettes vaak gekozen is voor een fragment van een gedicht; ook dat wordt nergens vermeld.
Genoeg gekniesd. Nu moet mij iets van het hart dat ik werkelijk stuitend vind. Het wemelt op de platen van fouten, verkeerde leestekens en eigenzinnige veranderingen. Ik wil ze niet allemaal noemen, maar laten we één glazen plaat bekijken. Hij ligt op het Kerkplein. Door de ‘Verzamelde gedichten’ (1947) tekstverzorging K. Lekkerkerker, kom ik te weten dat het een strofe is uit het lange gedicht ‘Dorp aan zee’, uit de bundel ‘Al dwalend’ (1986, eerder verschenen in deel 3 van de Verzamelde gedichten (1941). Te veel saaie info op een plaat, dat geef ik toe. Maar dit is de correcte strofe, door K. Lekkerker bezorgd, en daar gaat het om.
’t Verleden zelf is in verlaten kerke
Te rust gegaan onder de blauwe zerken.
De gevel draagt in roestige ijzren cijfers
Niets dan het jaartal 1607.
Alleen op de gebarsten zonnewijzer
Staat nog, half uitgewischt, een naam geschreven.
Wie het geweest is komt er niet op aan:
Bestaan is niets, er heerscht alleen vergaan.
Deze oude zomer zoo vol ondervinding
In ’t bloeien leidt alleen tot verdre ontbinding.
Zoek de verschillen met de tekst op de plaat! De laatste twee regels van de strofe ontbreken. Dat is tot daaraan toe, een kwestie van kiezen. Het gedicht op de plaat begint met ‘‘, een wonderlijke, onzinnige combinatie van leestekens. Nog erger is dat er in de eerste regel op de plaat ‘zelfs’ staat in plaats van ‘zelf’. Een lettertje erbij gesmokkeld en de regel verandert compleet. In regel 3 schreef Slauerhoff, vast vanwege het ritme, ‘ijzren’ en niet ‘ijzeren’. Een zuurpruim die daarop let. Maar regel acht, op de plaat de laatste, is werkelijk bar en boos en onbegrijpelijk. Daar ‘heescht’ alleen vergaan.
De Slauerhoff-platen liggen al vanaf 2006 fout op Vlieland. In dat jaar vierde VVV Vlieland haar honderdjarig bestaan, hoorde ik, en zodoende. Er is sinds kort een nieuwe burgemeester op Vlie. Heb ik ook gehoord; op zo’n eiland wordt wat afgekletst. Burgemeester en VVV, het wordt tijd om die foute Slauerhoff-platen te corrigeren. Natuurlijk is daar geld voor. De eilandgangers brengen het met boten vol binnen. De toeristenbranche kan dat best betalen. Een andere naam voor Vlieland is toch inmiddels Vliebiza? Heb ik ook vernomen op dat wondermooie eiland.
foto (c) Jos van Hest