door Maurice Broere
–
Wat Maakt Een Gedicht Goed?
De positie van een poëzierecensent is tweeslachtig, enerzijds heeft hij persoonlijke voorkeuren, anderzijds probeert hij objectieve criteria aan te leggen om zo tot een gewogen oordeel te komen.
Persoonlijke voorkeur is moeilijk te omschrijven. Wat spreekt aan? Dat kunnen het onderwerp en de thema’s zijn. Als deze ver van hem af staan zal hij weinig voeling hebben met de inhoud. Andersom geldt dat bepaalde onderwerpen die meer in de belangstellingssfeer liggen, positiever gewaardeerd worden.
Poëzie kan louter gebaseerd op klank (Jan Hanlo, Paul van Ostaijen). Als experiment kan dat best interessant zijn, maar nu moet je wel als dichter van goeden huize komen als je nog op een originele manier met experimenten op de proppen wilt komen.
De objectieve criteria zijn minder hard dan je zou denken, omdat je toch te maken met creatieve uitingen die niet voldoen aan een keiharde canon. Juist subtiel afwijken van begane paden kan iets origineels opleveren.
Rijm is een vrij hard criterium. Nog steeds denken veel mensen dat poëzie moet rijmen, omdat dat een gedicht tot een gedicht maakt. Gelukkig is dat niet zo. Moeten we dan rijmende poëzie afwijzen? Nee, zeker niet, maar hoe is het rijm toegepast? Soms zie je een vers met een perfect rijmschema, maar er ontbreekt iets. Het heeft een zekere saaiheid en de verwoording is wat gekunsteld en onnatuurlijk.
Ik kan genieten van gedichten als het rijm organisch in de vorm is opgenomen. Enjambementen werken vaak goed. Dan is er natuurlijk het ritme en metrum. Subtiele antimetrieën kunnen verrassend zijn en helpen bij de interpretatie.
De inhoud kan over van alles en nog wat gaan. Sommige dichters hebben dezelfde vaste thema’s. Dat kun je saai noemen, maar het geeft wel houvast bij het interpreteren.
Wat maakt een goed gedicht goed? Eigenlijk is daar geen eenduidig antwoord op te geven. Een ding is wel zeker: een gedicht moet verrassen, wakker schudden, beetpakken en meevoeren. Heel persoonlijk en onvoorspelbaar. Hoe dat ontstaat? Het kan de vorm zijn, de zienswijze of de kijk op de werkelijkheid, zoals elke kunstvorm je ontroert of meevoert naar onbekende werelden.
Maurice Broere is docent Nederlands, gespecialiseerd in moderne letterkunde, en recensent.
(c) foto Alja Spaan, uit expositie Kranenburgh, mei 2015