Barney Agerbeek – Een Poolse Saga / Een Poolse Liefde

Poëzie verheft regels

door Maurice Broere

–

–
Een Poolse Saga / Een Poolse Liefde is de derde bundel die van de hand van Barney Agerbeek verschijnt. Naast poëzie heeft hij een roman en een verhalenbundel gepubliceerd en hij schrijft voor tijdschriften.

De titel valt uiteen in twee delen: Een Poolse Saga met 19 genummerde gedichten, waaronder een prozagedicht en Een Poolse Liefde met 16 gedichten. Je zou kunnen stellen dat we te maken hebben met twee bundels in een band met Pools als verbindend element. Maar er is meer dat de indeling bijzonder maakt. Doorgaans zijn dichtbundels verdeeld in afdelingen met een titel, die een aantal verzen omvatten. Die verzen kunnen soms meer dan een bladzijde vullen. Gedichten kunnen titels hebben en ook niet. Hier is sprake van verzen die beginnen met een titel en een beperkt aantal strofes, niet bladvullend die dan verder gaan op de volgende bladzij weer met een of twee strofes. Dit kan vier of vijf pagina’s doorgaan.

Van Dale geeft als definitie van saga: een verzameling (kroniekachtige) prozaverhalen in het Oudnoors, van historische of romantische aard (in de jongste tijd ook wel toegepast op moderne romancyclussen). Voor mijn gevoel past de definitie van sage beter: overgeleverd volksverhaal, veelal de vrije bewerking van een historische gebeurtenis, m.n. uit het heldentijdperk, ook wel van natuurmythen (van het sprookje onderscheiden doordat zij aan tijd en plaats gebonden is) en van de mythe doordat zij geen geloofsopvatting of -stellingen of zedelijke waarheden poneert.

Het eerste deel van de bundel Een Poolse Saga gaat over Polen, dat jarenlang speelbal is geweest tussen het oosten en het westen met als resultaat dat het land aan het eind van de Tweede Wereldoorlog verdween achter het IJzeren Gordijn. Poolse soldaten vochten aan geallieerde kant tegen de Duitsers. In Brabant zijn plaatsen die door Poolse eenheden zijn bevrijd. Er was zelfs een groep Poolse gevechtspiloten die meededen aan de Battle of Britain. Dit leverde zelfs een mooie verfilming op in Hurricane (2018). In dit licht spreekt het gedicht boekdelen, door zijn compactheid komen de boodschap en de tragiek keihard binnen. Geen woord te veel en elk woord op zijn plaats. In de laatste regel een woordspeling: op weg naar het einde van de oorlog of op weg naar het einde van Polen. Het tragische resultaat van die heroïek.

Dit gaat over een andere episode uit de Poolse geschiedenis, namelijk de communistische periode, waarin de staat de burger tot in het absurde controleert. In 2007 kwam de film Das Leben der Anderen uit, waarin duidelijk werd gemaakt hoe die repressie in zijn werk ging. De film speelt in de DDR, maar in Polen was de situatie niet anders. Agerbeek maakt in dit gedicht in klare taal duidelijk hoe het in zijn werk ging. Hoe men zich wapende door voor datgene wat je wilde zeggen een code te gebruiken en dan kwam het hoge woord er niet uit of juist wel.

Het deel Een Poolse Liefde gaat meer over persoonlijke ervaringen. De dichter heeft de liefde gevonden bij een Poolse en dat levert liefdeslyriek op en onder andere het bovenstaande vers over het schrijven. Uit het niets haalt de dichter zijn strofen, door hardop te lezen, proeft hij het ritme. De seizoenen veroorzaken een bepaalde stemming die je mag waarnemen. Bezig zijn met taal, de grenzen opzoeken en zien wat er dan komen gaat. Poëzie verheft regels, maakt gewone taal, taal die ontroert en betekenis geeft aan het leven.

Ik heb wel genoten van deze bundel. In het eerste deel het bijna koortsachtige relaas van de geschiedenis van Polen, het lijkt haastig geschreven, omdat het gezegd moest worden nu het nog kan. Dan de rust die in het tweede deel neerdaalt. Agerbeek produceert verzen van een ogenschijnlijke vluchtigheid, maar een oplettende lezer weet daar wel doorheen te kijken en de schoonheid te smaken.
____

Barney Agerbeek (2021). Een Poolse Saga / Een Poolse Liefde. In de Knipscheer, 104 blz. €19,50. ISBN 9789062657650