Topografie van melancholie
door Marc Eyck
–
–
De bundel Er is geen plan is de tweede bundel van dichter Pol Bracke (1966). Zijn eerste (gelegenheidsbundel), Een werkelijkheid, verscheen in 2007. Het voorplat van zijn jongste oogt sober door de afgedrukte toeristische kaart van een stukje Zuid-België.
Al lezend wordt duidelijk waarom de auteur daarvoor gekozen heeft. Landschapselementen komen veelvuldig voor, met name in de eerste afdeling ‘Altijd ergens’. Daarbij krijg je het gevoel dat wat de dichter beschrijft, hij het ook aan den lijve heeft gezien en ondervonden. Het gedicht ‘SPOORWEG’ doet vermoeden dat de dichter zelf bij een oude Belgische spoorweg heeft gestaan. Het gedicht ‘FORT MAHON d’AMBLETEUSE (côte opale)’ is zo indringend en nabij op papier gezet dat de dichter een rondleiding lijkt te geven.
Qua landschap neemt de woestijn een bijzondere plaats in binnen het geheel van de bundel. Behalve het gedicht ‘WOESTIJN’ uit de eerste afdeling komt het landschap van de woestijn ook terug in de afdeling ‘Onbestemd’. Een afdeling waarin oorlogsvoering in het Verre Oosten het hoofdthema is. Uit die afdeling het volgende gedicht:
–
We wisten dat
na het gebulder stilte altijd overnam
want bij vernieling past een zwijgen. Niemand
die de vraag stelde wie of wat er was verloren.
Niemand die de vraag niet hoorde.
–
Alleen de angst bleef over
en trok ons uit verband. Joeg ons donker
over grachten zonder land, dreef ons bijeen
in de woestijn waar we ons klein afvroegen
waar we nog op wachtten.
–
Maar we wachtten, dagen doelloos opgehoopt,
als korrels zand op de bries die hen in beweging bracht.
–
We deelden wat bedorven brood
en slikten onze vragen in.
De beschreven landschappen of landschapselementen zijn geen poëtisch doel op zichzelf. Je zal in Er is geen plan tevergeefs zoeken naar een ode op de woestijn of een boom. Landschappen staan in dienst om wat de dichter tot uitdrukking wil brengen beeldende kracht bij te zetten. Kracht krijgen de gedichten ook door het gebruik van binnenrijm en taalgebruik die nooit als gekunsteld overkomen. Bovenal toont de dichter zich een melancholicus met een duister randje. Niet te verwarren met Zwarte Romantiek.
Het een en ander komt mooi samen in onderstaand gedicht:
–
Kijk naar mij
en zie me graag. Zie me meer
zie me telkens weer
de eerste keer
–
Hoor mijn hart
hoor het willen van de dubbelslag. Jij ik jij ik
Hou me vast en stelp mijn bloedend zelfbeklag
voor ik erin verstik
–
Ontdoe me van mijn last. En wil me
wil me tot het me verwart. Laaf me
aan je moeras van dons
laat me er onderduiken en kom dan
–
Geef het startsein om elkaar kolkend te bekampen
langs alle echelons van onze huid. Ervaar
een binnenin gesmolten gloed die hijgend uitbarst
en die we onder ons gespannen opgebruiken
–
Nestel je maar, verzaak aan alles
maak geen plannen, waan je bruid
Voel hoe je zonder spreken met me stolt
tot dampend liggend naakt van brons
Dat Pol Bracke naast dichter ook redacteur is proef ik terug in veel van zijn gedichten. Zijn taalgebruik is secuur en de zinsopbouw zelden verwarrend. In het eerder genoemde gedicht ‘FORT MAHON d’AMBLETEUSE (côte opale)’ weet hij binnen een kleine ruimte een samenhangend landschap van heden en verleden neer te zetten op (nu wel) bijna Zwart Romantische wijze zonder de hang naar le temps perdu. Geen woord is overbodig zoals het wellicht een goede redacteur betaamt en misschien ook een dichter.
–
De branding met een fort
al lang onwetend over Franse koningen
en keizers en hun ruw opgetrokken glorie.
Dwaling van een kustdorp in verdediging
vergeten tussen geplooid opaal
–
Somberte in de verweerde muren
legt de schaduw van een grote oorlog
over kinderen die er hun wereld verbeelden
op los zand
–
Verderop duin, waar eens soldaten
hun paniek verborgen
en waar zich nu de lust verschuilt
die in een lijf-aan-lijf-gevecht
twee mensen dwingt tot overgave
In de bundel Er is geen plan is veel moois te vinden verdeeld over zes afdelingen. Al met al verwijst de kaart op het voorplat misschien niet enkel naar landschapselementen die belangrijk zijn in de gedichten. De kaart staat voor mij ook symbool voor een topografie van de melancholie. Melancholie, soms met een duister randje, die veel gedichten van Pol Bracke doortrekt.
Tot slot: De dichter verdient als redacteur bij de Hogeschool Gent de kost. Het verbaasde mij daarom dat de interpunctie doorheen de bundel niet consequent is doorgevoerd. Soms niet binnen één gedicht. Daarbij maakt de onderverdeling van de gedichten in veel strofen, het lezen niet altijd makkelijk. Zeker niet als een bijzin overloopt in een volgende strofe en met een hoofdletter begint. Ook qua opmaak valt er wat te scherpslijpen maar dat laat ik rusten. De bundel heb ik met plezier gelezen en ik kan hem zeker aanraden.
____
Pol Bracke (2021). Er is geen plan. Brave New Books, 48 blz. €16,50. ISBN 9789464353976
