De sublimatie van het spraakgebrek
door Maurice Broere
–
–
Willem R. Roggeman is een gerenommeerd schrijver, dichter, publicist die veel publicaties op zijn naam heeft staan. Dat hoeft niet altijd een garantie voor kwaliteit te zijn, want er kan sprake zijn van het insluipen van routine. De vraag is in hoeverre de creativiteit het wint van de routine. Roggeman heeft een brede belangstelling voor uiteenlopende onderwerpen. Dat stelt eisen aan de lezer die moeite zal moeten doen om het werk te doorgronden. Achteroverleunen tijdens het lezen is er dus niet bij.
De bundel Verdwaalde personages in een denkbeeldige tuin is bijzonder mooi uitgegeven. Liverse heeft er een prachtig verzorgde uitgave van gemaakt met een harde kaft waarop een kleurige illustratie van de hand Paul Van Gysegem. Tussen de gedichten staan ook illustraties in kleur van dezelfde kunstenaar. Er is sprake van vier afdelingen: Familiealbum, Aranjuez, Tuin in Holland en Agora. Griekse mythologie, taal, verbeelding, kunst, reizen literatuur zijn motieven die opvallen.
–
Iemand herinnert zich plots de middeleeuwen.
Toen was alles nog eeuwig, met verre kruiden,
het geloof, een glosse van Jacob van Maerlant
en overal burchten, bewoond en soms belegerd.
–
Zo kan men het verleden laten weerspiegelen.
Hij denkt dan aan allerlei willekeurige dingen,
aan een toekomst die altijd veelbelovend lijkt,
met een rijke inhoud maar nog zonder vorm.
–
En het heden, ja dat ontsnapt hem telkens weer.
Het huis verbergt zich achter zijn bouwstenen.
Het gedicht is een lege vogelkooi die luid zingt.
Lyriek zonder vorm, hij geeft er geen letter om.
Een gedicht met een filosofische inslag. We leven tussen het verleden en de toekomst. Het verleden kennen we uit boeken en verhalen. Naar de toekomst kijken we vol verwachting, maar wat komen gaat is ongewis en nodigt uit tot dromen. Het heden gaat steeds voorbij, het ontsnapt ons. De kern leren we niet kennen zoals de personificatie in de laatste strofe duidelijk maakt. Het huis verbergt zich achter zijn bouwstenen. We zien de buitenkant, maar wat erin zit weten we niet. Ook de metafoor van de lege vogelkooi in dezelfde strofe is prachtig gevonden: het gedicht heeft een bepaalde vorm, maar de inhoud is voor iedereen anders. De vorm van de poëzie is dus cruciaal, omdat die houvast geeft. Je zou het nog door kunnen trekken naar de mensen om je heen, je ziet ze, maar wat er in hen leeft, blijft een raadsel.
–
Alles wat eindeloos is, krimpt onmerkbaar.
Een stukje van de toekomst smelt in het heden.
Iemand met een spraakgebrek citeert de avond.
Zijn woorden hebben al hun klinkers verloren.
–
Hij doorbladert leugens, raakt in de war.
Op de maan staan zijn vingerafdrukken.
Een onweer barst in lachen uit, eigenwijs
kleurt het de schemering. Dan breekt het.
–
Hij drinkt als een koning. Zo schilderachtig.
Overgeleverd aan veranderingen en kunst
treedt hij tellend, uitgerekend, uitgeregend,
in de koele natte tuin van zijn verbeelding.
Eindeloosheid en eeuwig zijn begrippen die wij niet kunnen bevatten, daarom proberen we ze kleiner te maken. Gedachten over de toekomst beperken zich doorgaans tot de toekomst die dicht bij het heden ligt. ‘Iemand met een spraakgebrek citeert de avond’: taal schiet vaak te kort om ons gevoel onder woorden te brengen, daarom zijn we vaak op onze fantasie aangewezen om de woorden te vinden, uiteraard wel gevoed door onze waarneming en kennis. Moeten we de dichter zien als iemand met een spraakgebrek, die op gebrekkige wijze in taal vormgeeft aan zijn gevoel. Gelukkig is er ‘de tuin van verbeelding’ waaruit hij kan putten.
Roggeman blijft een fascinerende dichter die in ons meeneemt in zijn universum. Zijn zeggingskracht is ongebroken en onverminderd boeiend. Kortom, een prachtige bundel die je aan het denken zet.
____
Willem M. Roggeman(2021). Verdwaalde personages in een denkbeeldige tuin. Uitgeverij Liverse, 66 blz. €19,50. ISBN 9789492519689
