Soms is de hemel helemaal uit zicht
door Maurice Broere
–
–
Ferdy Karto beweegt zich op allerlei culturele podia: toneel, film, kinderliteratuur (De kroepoekmummie). Nu een debuut in poëzie. De bundel Het Firmament Tussendoor is opgebouwd uit drie titelloze afdelingen. De meeste gedichten hebben een cursief gedrukte titel. In een aantal verzen veroorlooft de auteur zich wat typografische grapjes. Thema’s die voorbijkomen zijn: natuur, liefde, jeugd, reizen. Opvallend is het gebruik van woorden uit het Maleis die doen vermoeden dat de dichter raakvlakken heeft met Indonesië.
–
–
Jij en ik te midden van geruit tafellinnen
schalen met groenten als scarabeeën
kwistig gestrooide olijven hier onder Grieks
licht dit heelal, worden we eenvoudig ver
–
staan tussen vlijtige lijven onder dans
muziek guitig en groen biets ik een pot
sierlijke pas de enige geplengde
hete tranen zijn die van de schik
–
Onder zoete lakens hagelwit is mijn
lijf één van de draadpuntjes van de
kosmos ik vraag me niet meer af wie er
likkebaardt als de wanhopige in mij is
–
gevonden
–
Drie kwatrijnen en een los vers van één woord. Het lijkt een beschrijving van een vakantie in Griekenland, lekker eten en veel ontspanning, even tot jezelf komen, ontdekken waar het eigenlijk allemaal om gaat en jezelf herontdekken. Opvallend is het niet gebruiken van het afbreekstreepje (ver-staan, dans-muziek, pot-sierlijk), waardoor het geen prettig leesbaar geheel wordt. Het ontbreken van leestekens heeft tot gevolg dat de lezer voortdurend op het verkeerde been staat. Opvallend is ‘onder zoete lakens hagelwit’. Waarom niet gewoon onder zoete, hagelwitte lakens? In het Nederlands zetten we het bijvoeglijk naamwoord doorgaans voor het zelfstandig naamwoord. Ik begrijp niet waarom voor een andere volgorde gekozen is, die in mijn oren niet beter klinkt.
–
–
Met mijn zolen druk ik
—————————Eifelaarde
tril ik mee door
het voorjaar lees de
woest gelukkige horizon
–
Ik wil zó kunnen verhalen
–
dit inmaken
gekonfijt in een glazen cilinder
De voldongen deksel die
op een sonore ochtend ontschroeft en
–
aan jou opgediend
–
Het woord levensgelei komt niet voor in Van Dale, maar omdat de betekenis van de twee onderdelen van de samenstelling wel bekend zijn, kunnen we wel begrijpen wat de dichter met dit neologisme bedoelt. Hij wil de indrukken die hij opdoet in de natuur of in het leven als het ware conserveren zoals je aardbeien of ander fruit bewerkt en in een potje stopt. Later wil hij dan na opening de lezer laten genieten van zijn waarnemingen. In essentie is dat wat een dichter doet: indrukken vastleggen en de lezer laten genieten van het woordenspel.
Het gedicht is klassiek opgebouwd. Het begint met een opsomming in de eerste vier regels. Dan volgt een wending in de vijfde regel en schakelt de dichter over van episch naar lyrisch. Ik vind het wel jammer dat de drie laatste regels niet lekker lopen, omdat ze volgens mij grammaticaal niet juist zijn en daardoor ook niet prettig lezen.
–
–
U leest alsof niemand onder
deze bladzijde door de
letters heen u in uw
beschouwende gezicht staart
–
In deze vooronderstelling vult u
deze woorden met het erts
van het gedolvene uit uw
Pantheon vele woorden halfvol
sommige tot de rand gevuld
–
Zo deelt u waarheid uit
heerst u als hemelvorst
–
De eerste strofe roept een herinnering op aan het gedicht ‘Voor wie dit leest‘ van Leo Vroman (Meanderklassieker 71) Vroman wil via het gedicht contact met de lezer. Karto zoekt blijkbaar ook contact en gaat erop door in de tweede strofe. De lezer neemt de woorden op in zijn eigen universum, waarvan de inhoud door de lezer zelf wordt bepaald. Je bent als mens immers in staat keuzes te maken en je bepaalt zelf of je je iets wel of niet eigen maakt. Het kost mij moeite om het gedicht te lezen. Dat komt, denk ik, door de wat houterige zinsbouw en het ontbreken van leestekens. In veel gedichten ontbreken leestekens, maar meestal vormt dat geen beletsel om ze goed te kunnen lezen. Soms lijkt het of het moderne dichters verboden is interpunctie toe te passen. Dat is jammer, want het verhoogt niet de communicativiteit.
Karto levert met dit debuut een bundel af waarin allerlei moois te vinden is, maar waarin ook nog wel wat te verbeteren valt. Hij zou een stuk leesbaarder zijn als hij zich aan bepaalde taalconventies, zoals de regels voor de interpunctie zou houden, waardoor zijn gedichten een beter ritme zouden krijgen. Natuurlijk kan een dichter ervoor kiezen zich vrij van conventies te bewegen en veel dichters doen dat met prachtig gevolg. Helaas werkt het in deze bundel niet.
____
Ferdy Karto (2022). Het Firmament Tussendoor. Uitgeverij Nadorst, 56 blz. €17,50. ISBN 9789490338077
