Het schip is afgemeerd
door Maurice Broere
–
–
Brief van een lichtmatroos is het debuut van Anna van der Laan. De bundel is opgebouwd uit acht getitelde afdelingen. Die titels zitten verstopt in een gedicht in de betreffende afdeling. Aan het begin staat een inhoudsopgave, een voorwoord van Ronald Ohlsen, aan het eind notities en een nawoord. Het boekje is opgedragen aan de kleinkinderen van de auteur.
–
Kijk toch het jonge stel op de drempel
van een groot avontuur. Onbevangen staan
ze voor de camera. Zij straalt in wit en met rozen
hij wat stemmig en onwennig.
–
Ze creëerden een thuis voor kind en dier.
Strubbelingen losten ze op of schoven
ze onder de mat.
–
De foto is vergeeld, de jaren hebben hun
stempel geslagen, het nageslacht uitgevlogen
de dieren dood.
–
Nu wordt er een strijd gestreden, wat gewoon
is staat op de tocht.
–
Hoe gaat het met je is de vraag van de dag.
Slaap je?
Een belangrijk motief vormt de nostalgie. ‘Foto’, het eerste gedicht in de bundel, is er een sprekend voorbeeld van. Het sonnet geeft een beeld van een huwelijk van begin tot eind. Aanleiding is de huwelijksfoto met de bekende parafernalia. Dan volgen huisje, boompje, beestje, kindje, de huwelijkse perikelen die ze wel of niet oplossen en het empty nest. In de tiende regel ligt de wending en komen we in het nu terecht. Ze ontdekken dat ze elkaar eigenlijk weinig meer te zeggen hebben dan de dagelijkse zaken.
–
Vandaag heb ik geurende lavendel naar je graf gebracht
je naam weer leesbaar en de kabouters rechtgezet.
We hebben elkaar niet gekend, alleen een kaart
in een oud album getuigt nog dat je er even was.
–
Op zondagmiddag gingen we bij je langs, ik weet nog
goed, het kleine boompje, de buxushaag omzoomde
je plekje. De keren werden zeldzamer, de jaren gingen
voorbij en zo bleef er voor jou niets over.
–
Maar nu, oud, kom ik graag bij je langs en bedenk
welk gezicht bij je past, je ogen, en zo vormt zich
beetje bij beetje het portret dat geen album kent.
In dit vers staat de dood van een jonggestorven broertje centraal, die haar hele leven met haar meereist zonder dat ze hem daadwerkelijk heeft gekend. Je voelt de pijnlijkheden van het verlies in het ouderlijk gezin en bij het nog levende kind dat regelmatig meegetroond wordt naar het grafje met de gebruikelijke attributen bij een kindergraf. In de loop der jaren mindert het bezoek, maar als de dichter ouder wordt, herneemt zich de kerkhofgang. Hier ook weer dood, nostalgie en rouw belangrijke motieven. Jammer dat regel twee grammaticaal onjuist is door de verkeerde samentrekking. Achter ‘leesbaar’ had ‘gemaakt’ moeten staan, dan was de regel langer geworden, maar door de assonantie had het zeker niet gedetoneerd.
–
Er werd weleens over gesproken, maar dat het zo snel.
Toen het voorjaar werd heb ik nog je romig glanzende
lijf opgewreven. Ik wist niet dat het de laatste keer was.
–
Nu ben je ergens anders en resten slechts herinneringen.
Hoe ik in het donker met je mee wiegde op het deinen
van het kabbelende water. Of als de wind aanwakkerde
en het knarsen en schuren van de lijnen mij wakker hield.
–
Nooit meer een gesprek met de vuurtorenman of zwaaien
naar de brugwachter.
–
Mijn borst zwol op als we weer eens de sluisdeuren
passeerden en de zilte lucht en het grote water
ons omringden en de zeilen werden gehesen.
–
Je was zo snel als een hinde, het water joeg onder ons voort.
Soms voer een vermoeide vogel met ons mee.
–
De kleine rampen:
de fok liep vast
motor kapot
dwars in de sluis
soms de golven te hoog en de wind te hard
maar wij bouwden voort.
–
Nu lig je ergens onder de rook van een stad. Nooit geen
zout water meer onder je kiel of vechten met de wind
en duiken in de golven.
–
Houzee makker, houd moed.
Een lichtmatroos is een matroos die werkt als assistent van de bootsman en kwartiermeester op een zeilboot. Hij zorgt voor de veiligheid van de gasten, maar verricht ook benedendeks huishoudelijke taken. Een lichtmatroos is op de deksman na de laagste in hiërarchie (Uit Wikipedia).
Dit is het titelgedicht van de bundel. Weer dezelfde motieven als de vorige gedichten. Het gaat over het afscheid van de schipper, metafoor voor de partner van de schrijfster, waarin ze de sfeer oproept van het al zeilend, varend trotseren van de elementen zoals storm, wind, water, motorstoringen, sluizen en wat er nog meer bij varen komt kijken. De schipper eindigt in een graf niet ver van de stad. De dubbele ontkenning ‘nooit geen’ versterkt het onomkeerbare van de situatie; het einde van een sterke samenwerking.
Jeugd, jeugdliefde, liefde, ouders, nostalgie, reizen, natuur, ouder worden, rouw en dood zijn thema’s die langskomen. Verwacht geen cryptische en diep filosofische poëzie of allerlei vormexperimenten, maar toegankelijke gedichten in begrijpelijke taal. De bundel bestaat hoofdzakelijk uit aansprekende tafereeltjes die in een leven langskomen door de luchtige beschrijving wordt het niet zwaar op de hand.
____
Anna van der Laan (2023). Brief van een lichtmatroos. Uitgeverij Palmslag, 88 blz. €15,95. ISBN 9789493245983
