Op de grens van werkelijkheid en droom
door Marc Bruynseraede
–
–
Net nadat ik het mooie, lezenswaardige essay van kunsthistoricus en -filosoof Antoon Van den Braembussche, over het belang van prozagedichten, gelezen had op De Schaal van Dighter, kreeg ik op de blogsite van Laurens Jz Coster de gedichten van de Roemeense dichteres Doina Ioanid (1968) onder ogen. Zij zegt over zichzelf: ‘Voor mij is het prozagedicht de meest geschikte uitdrukkingsvorm. Binnen die vorm kan ik een verhaal vertellen, over mij, over anderen, zowel intimi als gewoonweg anonieme mensen, want elk mens is zoiets als een levenskroniek. Een eenvoudig verhaal, argeloos vormgegeven, kan heel goed de poëzie van de wereld waarin we leven betrappen.’
Je vraagt je af hoe je, als recensent, de poëzie van Doina Ioanid, nog beter zou kunnen omschrijven, als zij dat zélf met zoveel verve doet. Want haar omschrijving klopt als een bus. En het nut van prozagedichten is – alle twijfelaars ten spijt – bij deze bewezen.
Ioanid is met ‘Overgangsgedichten’ aan haar vijfde bundel toe; allemaal in de haar eigen parlando-stijl geschreven, volstrekt authentiek en bevreemdend.
verbouwereerd naar de afvoerputjes. Duisternis stijgt op uit de diepten
van de buizen en strekt zich uit naar mijn voetzolen.
De heel liquide, vertellende, transparante stijl is zowat het waarmerk van Ioanid. Het doet quasi anekdotisch aan, leest gemakkelijk en leidt telkens tot verrassende ontdekkingen, zoals in sprookjes of Chinese vertellingen, die graag het alledaagse vermengen met het bevreemdende. Die twee genres zijn de door de dichteres meest geliefde stijlen, schrijft de bevlogen vertaler Jan H. Mysjkin.
De bundel bestaat uit twee cycli: ‘Interval’ en ‘Brieven voor Opa Dumitru’ die thematisch een intimistisch, doorlopend verhaal vertellen over haarzelf en de vreemde wereld waarin ze leeft. Ze doet dat met: ‘verfijning, discretie, intelligentie, kortom: een doeltreffende minimalistische poëtica’ schrijft Carmen Musat in een inleiding tot de bundel. Die kenmerken waren al te vinden in haar eerdere bundels Het juffertje van marsepein (2000), Het is tijd om oorbellen te dragen (2001) en Het boek van de buiken en de eenzaamheid (2003).
In de huidige bundel Overgangsgedichten wordt de lyrische intensiteit van haar gedichten doordringender, naarmate de angst voor ouder worden en de dood meer op de voorgrond treden.
kwellen, te verzetten en in geen geval hysterisch te worden, ik kan de
loop van de wereld toch niet veranderen. Mijn huid zal ervan opzwellen
en ik zal eruitzien als een krankzinnige, gekookte kreeft, meer niet.
Alleen, ik ben een zeer koppige vrouw.
Wat zoek jij hier, juffertje, op deze wereld, waar alleen pittige
blondjes, mannen met stalen stekels op hun kop geplant, op-
blaasbare poppen en vroegrijpe kinderen meetellen? Waarom
dwaal je door stoffige straten als een mus zonder veren? Je gelooft
soms toch niet in de beloften van voor je geboorte?
In de eerste cyclus ligt het zwaartepunt rondom het poëtisch interval. Het interval is een rustpauze, breekpunt of overgang naar een nieuwe vorm van denken en zijn. De tweede cyclus ‘Brieven voor Opa Dumitru’ spitst zich toe op de (overleden) figuur van de grootvader, waarmee ze in dialoog treedt. Hier krijgt de zegging – die zwanger is van nostalgie, tederheid en innerlijke onrust – een dubbele bodem, die dieper in de psychologie van de relatie doordringt.
duisternis ligt, zo alleen als enkel een mens in de dood kan zijn. Ik
schrijf je omdat ik stik in alles wat ik niet heb kunnen uitspreken.
Het is alsof ik een heleboel woorden te slikken kreeg, die van diep
in mij een jakobsladder tot aan mijn verhemelte vormden. Ik schrijf
je omdat ik je nog nooit een echte brief heb gestuurd en ik me
graag voorstel hoe je verbaasd zult opkijken, zoals die keer toen je
die rooie zak van een priester tegenkwam. Ik zal je voortdurend
nieuwtjes bezorgen, zodat je niet vergeet hoe deze wereld eruitziet
en niet de weg terug kwijtraakt.
‘De genegenheid voor alles wat in de plooien van het geheugen verborgen ligt, zowel mensen als dingen, geeft retrospectief een andere dimensie aan het verleden’ concludeert Carmen Musat.
Daarmee is aangegeven dat Doina Ioanid een authentieke stem is die de Roemeense poëzie van vandaag een frisse bries geeft.
met enkel je terloops vergaarde lessen en verhalen, zo weinig in
getal. Hier ben ik, net zo bang als toen ik acht was, toen me plots
voor ogen stond dat je op een dag, een zwarte dag van pest en
teer, zou sterven. Hier ben ik zonder jou, in een vreemde wereld,
gedwongen te doen alsof er niets is gebeurd, alsof de wereld niet
van onder tot boven is veranderd.
____
Doina Ioanid (2025) Overgangsgedichten. Poëziecentrum, 72 blz. € 23.00. ISBN 9789056552220
