Interview Robin Veen

‘Ik probeer nieuwe wegen te vinden.’

door Alja Spaan

–

Robin Veen (Den Haag, 1953) schreef in 2006 zijn eerste gedicht. Jarenlang bewoog hij zich in de wereld van de poetry slam en daar won hij regelmatig jury- en publieksprijzen. In 2015 sloot hij zijn periode van poëzie-op-het-podium af en richtte zich meer en meer op poëzie-op-papier. Als vakman met aandacht voor de muzikaliteit van taal heeft hij een voorliefde voor het vormvaste sonnet. Dat bleef niet onopgemerkt. Bij tal van dichtwedstrijden sleepte hij de ene nominatie na de andere prijs in de wacht. Maar schrijven lukt inmiddels niet meer. Twee herseninfarcten maakten een einde aan zijn dichterschap. Gelukkig zijn de sonnetten in de alom geprezen bundel De zwaluwen zijn dit jaar niet gekomen het bewijs dat zijn stem-op-papier leeft en blijft leven.

De bundel bestaat uit 67 sonnetten. Op de achterflap van de bundel staat: ‘Ze zijn onverbiddelijk, de sonnetten van Robin Veen, hard als aarde, zacht als water, razend knap van taal. Zijn gedichten getuigen van een vergeefs verlangen. Ze geven je klappen op je donder (waar die ook zit) en aaien je ziel (als je die hebt). En af en toe moet je nog lachen ook.’ Gevolgd door een vraag die door het voorgaande eigenlijk al beantwoord is: ‘Hoe kan een dichter tegelijkertijd zo genadeloos en troostrijk zijn?’
De bundel, uitgegeven door U2pi, werd in Eijlders gepresenteerd.

foto © Jan ter Heide

Hoe is het nu met je?
Dat is ongeveer de moeilijkste vraag die je me kunt stellen. Ik weet dat zelf niet zo goed. Ik heb soms het gevoel dat het iets beter gaat met lichaam en geest. Ik hoef niet meer bij elke stap na te denken en dat geeft ruimte in mijn hoofd. Daardoor realiseer ik me dat ik bepaalde dingen echt niet meer kan. Ik heb sowieso moeite om te praten en dat komt omdat ik moeite heb om te denken. Wat schrijven en dichten betreft: ik kan niet meer dichten. Het is te vermoeiend. Maar ik ben mijn oude gedichten aan het verzamelen. Ik heb alles bij elkaar ongeveer nog 300 gedichten. Dat zijn met name vrije gedichten. Ik hoop een aantal ervan ook nog eens uit te kunnen geven.

Verder heb ik als fotograaf ook nog veel foto’s. Die laat ik nu afdrukken. En ik teken graag en dat gaat me nog het makkelijkst af. Ik hoef daar niet zoveel bij na te denken en daarom gaat het goed. Met die werken exposeer ik weleens in het Vrij paleis in Amsterdam. In september exposeer ik daar weer.

De recensie van Meander van Paul Roelofsen heeft als titel Er staat wat er staat, maar het vertelt zoveel meer. Dat betreft niet alleen één gedicht, maar de hele bundel, ‘zo fijnzinnig en ontroerend, dat je het geweld zou aandoen als je het zou analyseren.’ Wat moeten we nog meer weten?
Ik zou het eigenlijk niet weten. Iedereen kan erin lezen wat hij/zij wil. Uitgangspunt is dat mijn werk altijd ergens over gaat, maar de interpretatie laat ik graag aan de lezer over.

Naast de strijd met de achteruitgang van je lichamelijke en zintuigelijke mogelijkheden bevat de bundel ook verzen ‘die het droomwereldje van aanstormende dichters in beeld brengen’, aldus Roelofsen. Wat wil je die nieuwe generatie dichters meegeven?
Niks, de nieuwe generatie moet vooral niet luisteren naar wat andere dichters zeggen. Ze moeten hun eigen ding doen want dat komt het meest authentiek over. Beginnende dichters moeten natuurlijk wel veel gedichten lezen van gerenommeerde dichters. Dan leer je wat er allemaal voor mogelijkheden zijn in de poëzie. Zelf ben ik begonnen met Rutger Kopland, Herman de Coninck en Menno Wigman.

Roelofsen kent je vanaf het begin, 2006, de slammersavonden in Festina Lente. Die wedstrijdvorm liet je vallen, vanaf 2015 verkoos je het sonnet. Waarom eigenlijk?
Ik kom uit de Cabaretwereld ik schreef altijd rijmende liedjes. Toen ik met dichten begon heb ik rijm afgezworen. Ik moest moeite doen om niet te rijmen. Ik was bang als ik aan sonnetten zou beginnen, ik weer in die rijmvorm zou vervallen. Maar ik wist dat het ook wel iets voor me was dat ik ooit eens een sonnet zou gaan schrijven. Toen ik eraan begon wist ik dat ik het kon en heb ik een tijdje alleen sonnetten geschreven.

Uit de recensie op Zichtbaar Alleen spreekt Wouter van Heiningen zijn respect uit voor de vorm. Is het moeilijk om je vrijwillig de vaste vorm van dichten op te leggen?
Nee. De sonnetvorm dwingt me om mijn gedachten duidelijk op een rijtje te krijgen. Ik zal je vertellen hoe ik het aanpak. Ik schrijf eerst een gewoon gedicht en later maak ik er een sonnet van. Door het rijm word ik soms gedwongen het gedicht een andere kant op te laten gaan. Dat vind ik eigenlijk wel een interessant geven.

Van Heiningen betrapt zichzelf erop dat ‘door de vorm, het sonnet, de boodschap van gedichten met een zware lading, lichter worden, beter verteerbaar. Maar het blijven woorden van een dichter die afscheid neemt van de poëzie en die komen aan.’ Hoe accepteer jij dit verlies en hoe moeten wij dat doen?
Wat jullie doen, moet je zelf weten, maar ik kan gewoon niet meer dichten. Daar heb ik me maar bij neer te moeten leggen. Het lukt me niet meer om iets nieuws te bedenken. Mijn creatieve denkvermogen voor dichten is weg. Het dichten ging voor een groot gedeelte onbewust en dat lukt niet meer. Ik kan het dichten niet helemaal loslaten. Ik probeer nieuwe wegen te vinden. Ik weet dat ik geen gedichten op de ouderwetse manier meer kan schrijven en ik probeer het op een nieuwe manier. Maar dat voelt toch niet helemaal als poëzie. Ik schreef eigenlijk automatisch poëzie met ritme en alliteratie erin. Dat ging onbewust en automatisch. Als ik nu een regel schrijf, wil het maar geen poëzie worden.

Wat kan een interview nog toevoegen? Heeft de dichter een verantwoordelijkheid naar zijn lezer?
Hoezo? Wat is hierin nu verantwoordelijkheid naar de lezer. De lezer is verantwoordelijk voor zichzelf.

Ik zag je bij de Gedichtenwedstrijd in 2021 waar jouw top 100-gedicht op muziek was gezet. Je was verbaasd en ontroerd. Je kwam vanaf de tribune het podium oplopen en las het gedicht nogmaals voor. Ook dat gedicht breng ik in verband met het heden, daarom wil ik het graag hier herhalen.

Ja in die tijd had ik net mijn eerste lichte herseninfarct gehad maar dat wist ik op die middag van de prijsuitreiking nog niet. Ik denk dat het publiek mijn reactie daarom zo authentiek en op momenten humoristisch vond, het was totaal ongeveinsd.

In een oude recensie op Meander noemt Joop Leibbrand je ‘veelbelovend’ in de bloemlezing Hemeltrans, elf dichters hogerop voor bijna niets. ‘Deze bloemlezing stelt min of meer de norm om met poëzie ‘hogerop’ te komen en iets van het ‘bovenzinnelijke’ te bereiken. Een uiterst gewaagd streefniveau’, aldus Leibbrand. Kan iets het schrijven vervangen?
Dat moet wel, schrijven kan ik niet meer. Zoals ik vroeger poëzie kon schrijven ging dat bijna automatisch. Er gebeurde dan iets magisch. Dat raakt misschien aan het bovenzinnelijke dat hier benoemd wordt. Ik heb weleens gedacht: ‘dit schrijf ik niet zelf, het komt van boven.’ Maar dat is niet meer, dat kanaal lijkt nu te zijn afgesloten.

Ook kom ik tegen op Meander, ‘Veel van zijn gedichten zijn sfeertekeningen van ontluistering en vergeefsheid’, alsof alles toewerkt naar de laatste bundel van je. Denk je dat dit het proces was?
Nee, dat was niet het proces. Misschien onbewust, maar ik heb de sonnetten afzonderlijk niet met dat idee geschreven. Toen ik de bundel ging samenstellen, heb ik wel bewust een bepaalde volgorde aangebracht waardoor het misschien zo lijkt.

Wel is het thema vergankelijkheid een terugkerend thema. Ik laat momenteel mijn gedichten analyseren door AI, en daarin komt naar boven dat vergankelijkheid een groot thema is in mijn poëzie. Maar het heeft eigenlijk niets met het ouder worden of mijn ziektestatus te maken. Het was altijd al mijn thema. Kennelijk is dat iets van mij, al deed ik het nooit bewust. Door mijn gedichten ben ik misschien meer over het leven gaan nadenken, maar niet bewust. Zoals ik al zei : eigenlijk had ik vaak het idee dat ik het niet zelf had geschreven.