door Rogier de Jong
De Verbeeldingsroute in Terneuzen is een jaarlijks terugkerend evenement, georganiseerd door Stichting Toonbeeld, waarin beeldende-kunstvormen worden gecombineerd met poëzie. Omdat dichter Tijs van Bragt dit jaar verhinderd was, mocht ik een openingsgedicht uitspreken – dat ook op de Gedichtenpromenade is te vinden samen met verzen van andere dichters.
Na de opening vertrok een stoet belangstellenden voor een verkorte wandeling langs het parcours, in dit geval over de Scheldeboulevard, waar kunstwerken staan opgesteld tegen de achtergrond van de stad of, honderdtachtig graden gedraaid, de Westerschelde, waarmee het jaarthema ‘Weerspiegeling’ meteen een poëtische lading krijgt.
Het eerste kunstwerk dat de stoet aandeed, was het beeld ‘Graf van de onbekende Kunstenaar’. Een ode van Atelier van Lieshout – zoals de website toonbeeld.nl stelt – ‘aan de vergeten makers. Zij die met hun werk de wereld om ons heen interpreteren, observeren en transformeren’. Het beeld toont een plat liggende leeuw: de poten over de rand van wat op een grafzerk lijkt, de kop daartussen. Een tombe als rustplaats voor alle vergeten en miskende makers. ‘Voor de talloze kunstenaars die in de schaduw van de kunstgeschiedenis bleven’.
Er waren mensen die bloemen neerlegden bij het graf, en anderen die met een strak gezicht stilte in acht namen.
Ik vond het een mooi kunstwerk, goed gedaan en op een fraaie plek neergezet. Toch vervolgde ik de wandeling met gemengde gevoelens. Het was natuurlijk prachtig om de talloze kunstenaars te eren die een leven lang aan meesterwerken hadden gehouwen, geschilderd of geschreven, maar die nooit iets van erkenning of succes hadden mogen ervaren. Anderzijds straalde het beeld totale verslagenheid uit. De geëerde kunstenaars leken zich bij hun lot te hebben neergelegd en de handdoek in de ring te hebben gegooid. Voor hen leek erkenning de essentie van kunstenaarschap en nu ze die niet hadden mogen smaken, was het over en uit. Atelier op slot, inventaris bij het grofvuil. De leeuw was verslagen en een lam geworden.
Maar was dat geen onderwaardering van de kunstenaarsziel? Hadden kunstenaars geen veerkracht om uit te huilen en opnieuw te beginnen? Was miskenning een reden om artistieke zelfmoord te plegen, om in een tombe te kruipen? Wat mij betrof niet en kroop het bloed waar het niet gaan kon. De kunstenaars die uit miskenning de handdoek in de ring hadden gegooid, zouden die er na verloop van tijd weer uit vissen omdat het kunstenaarsbloed kroop waar het niet gaan kon. Atelier van het slot, spullen weer uit de container. Een leeuwenbrul in de schemering, zoiets.
Wat ik er nu van vind? Ik moet denken aan de romanschrijver Joris van Os die, zich ook miskend voelend, als Sadiqa Almakhadie opnieuw op de poorten van het literaire bastion bonsde, waarna die poorten alsnog openzwaaiden. In Het Financiële Dagblad van 8 mei 2025 schetst Van Os – ik citeer Tzum.info – ‘een cynisch beeld van uitgeverijen die niet zozeer geïnteresseerd zijn in de inhoud van een roman, maar meer in de mogelijke vermarkting van een schrijver’. ‘Heb jij nog exootjes in de aanbieding, Henk?’ Van Os vraagt zich af: ‘Zou het echt zo plat zijn?’
Je kunt je wenkbrauwen fronsen over deze wanhoopspoging om in het publicitaire gevlei te komen, maar ik moet Van Os nageven dat hij tenminste iets deed aan zijn glazen plafond, al was het op de verkeerde manier. Succes en mooi weer kun je niet afdwingen, zeker niet door een masker op te zetten en de goegemeente een rad voor ogen te draaien.
Evenmin kan de drang om te creëren en te produceren met een gefrustreerde druk op de knop uitgezet worden. Ergens zullen het talent en de onderdrukte vreugde van het maakproces blijven sluimeren om niet te zeggen jeuken.
Misschien is het goed dat de miskende kunstenaar zich tijdelijk neerlegt bij de feiten, maar niet definitief. Laat hem kortstondig de pose aannemen van de liggende leeuw op de Scheldeboulevard in Terneuzen, om daarna brullend op te staan, zijn manen te schudden en zich alsnog te storten op zijn enige prooi in het leven: die van het scheppen. Lang leve de kunstenaar! Lang leve de kunst!
Credits:
- Tzum.info
- Het Financiële Dagblad van 8 mei 2025: ‘Mijn carrière als Marokkaanse successchrijfster’
Foto’s:
© Arjelien van Dijke
© Omroep Zeeland
–