Interview Michael ter Maat

‘Ik heb gepoogd een voorstelling te maken van de kantlijn, daar waar zoveel gebeurt’

door Annet Zaagsma

Michael ter Maat is schrijver en dichter. Hij werd geboren in 1996 in Ethiopië. In een biezen mandje dreef hij de Nijl af, passeerde grenzen en schoot wortel in dat ándere wingewest: Groningen.
Hij droeg zijn werk voor op podia als Explore the North, Meet Me at the Lighthouse en Dichters in de Prinsentuin. Eind 2023 trad hij op met het Luthers Bach Ensemble, waarvoor hij de poëtische omlijsting verzorgde bij de Hohe Messe. Verder publiceerde hij in Op Ruwe Planken, Hard//Hoofd en Dietsche Warande & Belfort. Voor Het Moet Opnieuw schreef hij een reactie op de bundel Groningen van Huub Oosterhuis. Daarnaast werden enkele van zijn gedichten opgenomen in de bloemlezingen Stadslichten, thuisflitsen (2024) en Onkruid aaien (2025) van de Dichtclub Groningen. Zijn debuutbundel Demarcaties verschijnt in mei 2025 bij uitgeverij Passage. De hieronder opgenomen gedichten zijn een voorpublicatie van Demarcaties.
De bundel reserveren kan hier.

foto © Helena Vegter

Michael, je schrijft zowel proza als poëzie. Wanneer schrijf jij over iets een verhaal en wanneer leidt iets tot een gedicht? Ontwikkelt een gedicht zich -al schrijvende- weleens tot een verhaal, of andersom?
Johan Cruijff zou waarschijnlijk iets zeggen als: elk gedicht is een verhaal, maar niet elk verhaal is een gedicht. De thematiek is voor mij de belangrijkste reden waarom iets uitmondt in het een of het ander. Het gebeurt zelden dat ik aan het schrijven ben in een bepaalde vorm en dan bemerk dat het zich een andere kant op beweegt. Soms schrijf ik aan een gedicht en realiseer ik me dat ik te veel kanten wil belichten van een onderwerp of thema. Dat betekent ook dat ik misschien te weinig weet of dat een bepaalde indruk onvoldoende is uitgekristalliseerd.

Sinds wanneer noem je jezelf dichter? Is daar een bepaald kantelpunt in geweest?
Ik kan me niet herinneren wanneer ik mezelf voor het eerst dichter noemde. Het is in ieder geval zo dat ik pas begon met schrijven toen ik begin twintig was. Na positieve reacties bij een schrijfwedstrijd en aanmoedigingen van een vriendin, werd het serieuzer. Waardering werkt als een katalysator. Nog altijd ben ik niet snel geneigd mezelf dichter of schrijver te noemen in persoonlijke sferen. Maar dat ben ik natuurlijk wel.

Experimenteer je in je werk graag met schrijfstijl of thematiek?
Wel met schrijfstijl, niet of nauwelijks met thematiek. De thema’s in mijn werk dringen zich onbewust op en openbaren zich soms pas tijdens het schrijven. Stijl evolueert deels mee met je ontwikkeling als mens. Daarnaast heeft wat of wie ik lees ook veel invloed. Sowieso is het goed om als dichter veel andere dichters te lezen. Dichters die überhaupt niet lezen, daar begrijp ik niets van.

Bestaat er zoiets als een typisch Michael ter Maat gedicht, en wat is dat voor gedicht?
Ha, wat een leuke vraag! Ik zou hem willen beantwoorden met een volmondig ja. Uitleggen waar dat in zit is een stuk moeilijker. Als lezer zowel als schrijver houd ik van onalledaagse woorden en fantasierijke beelden. Tegelijkertijd heb ik een onuitlegbare drang naar kloppende grammatica. Die combinatie is denk ik het meest kenmerkend aan mijn gedichten.

Schrijf je graag alleen of zoek je daarbij gezelschap van anderen?
Het liefst schrijf ik in de waan dat ik de enige levende ziel op aarde ben. ’s Nachts bijvoorbeeld of heel vroeg in de ochtend. Dat biedt me de geestelijke ruimte om me volledig te richten op de tekst. In gezelschap schrijven kan bij wijlen inspiratie geven om te beginnen met iets, maar het echte schrijven doe ik in afzondering.

Je hebt inmiddels op diverse podia je werk voorgedragen. Wat vind je leuk aan voordragen en hoe bereid je jezelf voor?
Voordragen vind ik niet uitgesproken leuk. Het is een goede manier om je werk onder de aandacht te brengen maar tegelijkertijd zorgt het voor een smalle interpretatie van je werk. De voordracht stem ik af op het publiek, het tijdstip en de locatie. Als ik iets nieuws voordraag dan probeer ik het zo goed te kennen dat ik veel contact kan maken met het publiek tijdens het lezen.

In mei dit jaar komt je debuutbundel uit, met als titel Demarcaties. Je bent al een tijdje actief als dichter, waarom heeft het tot dit jaar geduurd voor je eerste bundel uitkomt?
De meest prozaïsche reden is dat Passage de eerste uitgeverij was die mijn werk wilde publiceren. Daarnaast ben ik geen veelschrijver, het heeft dus even geduurd aleer ik voldoende werk van enige kwaliteit had.

Kun je iets vertellen over de thematiek van de bundel?
De gedichten in Demarcaties onderzoeken wat zich afspeelt op het snijvlak tussen daar en hier. Die tussenruimte blijft vaak onbesproken, zeker in een tijd waarin veel mensen leven in een vaste plaatsbepaling. Ik heb gepoogd een voorstelling te maken van de kantlijn, daar waar zoveel gebeurt.

Heb je voor je bundel een selectie gemaakt van bestaande gedichten of ben je op een thema uitgekomen en heb je daar nieuwe gedichten bij geschreven?
Het is begonnen met een selectie van bestaande gedichten. Daar heb ik een thema uit gedestilleerd en van daaruit zijn weer nieuwe gedichten ontstaan. Ook heb ik verschillende mensen geïnterviewd die te maken hebben gehad met afhankelijkheid, migratie of de overschrijding van persoonlijke grenzen. Op die manier hoopte ik enige perspectivistische lenigheid aan de dag te leggen.

Het schrijven van gedichten is een ander proces dan het samenstellen van een dichtbundel. Hoe verliep het maakproces van Demarcaties en hoe is je dat bevallen?
Al voor ik in gesprek ging met de uitgever had ik een concept voor de bundel. De titel en enkele gedichten stonden al twee jaar op mijn laptop. Na een gesprek met Lilian en Anton werd het definitief en ben ik veel gaan schrijven. Het liep eigenlijk heel organisch allemaal, mede omdat Lilian goed begreep wat ik aan het doen was en zo de juiste aanwijzingen kon geven.

Hoe moeilijk is het voor jou om aanpassingen in een gedicht te maken als bijvoorbeeld je redacteur dat wenselijk vindt? Wat weeg je tegen elkaar af en wanneer ga je daar wel of niet in mee?
De waarneming en waardering van een gedicht is immers in hoge mate subjectief.
Het is voor mij niet moeilijk om aanpassingen te maken. Vaak stipt Lilian precies de dingen aan waar ik al over twijfelde, of doet ze een onverwachte suggestie waarvan je gelijk ziet dat het inderdaad beter werkt. Veel tips zijn op regelniveau en een nieuw paar (ervaren) ogen zien vaak beter de hobbels en herhalingen waar je zelf blind voor bent geworden. Als schrijver heb je uiteindelijk het laatste woord, maar de gedichten zijn ontegenzeggelijk beter geworden door de feedback van Lilian.

Binnenkort ligt je bundel in de winkel en is dat project ‘afgerond’. Wat kunnen we qua poëzie de komende tijd nog meer van je verwachten?
Er komen wat mooie evenementen aan, zoals Dichters in de Prinsentuin. Verder staat er het een en ander op stapel rondom literaire tijdschriften, maar daar kan ik nog niet zoveel over zeggen. Eerst maar eens zien hoe deze bundel landt.