Bundels die een grote indruk hebben achtergelaten

Ritmisch, beeldend en toegankelijk

door Johan Reijmerink

–

–
Bab Gons – Doe het toch maar (2021)
–
In het voorjaar van 2022 maakte ik voor het eerst kennis met de dichteres Babs Gons en haar werk. Ze werd geïnterviewd over haar eerste bundel Doe het toch maar (2021) door Wim van Til van het Poëziecentrum Nederland te Nijmegen. Ze maakte diepe indruk op mij door haar voordracht en teksten. Als oprichter en artistiek leider van Poetry Circle Nowhere, een landelijk platform voor schrijvende performers en performerende schrijvers, heeft ze over de hele wereld opgetreden en zich ontwikkeld tot een gerespecteerd spoken word kunstenaar.

Gons schrijft ritmische, beeldende en toegankelijke poëzie die voornamelijk gaat over het vrouw-zijn, vrouw van kleur-zijn en alleenstaande ouder-zijn. Daarnaast heeft ze oog voor allerlei gedaantes van liefde en verliefdheid. Ze heeft een heel krachtige en overtuigende toon van vertellen in haar geëngageerde prozagedichten. Als kleurlinge toont ze evenals haar Amerikaanse collega Toni Morrison haar actuele betrokkenheid bij menselijke verhoudingen. Ze manifesteert zich in haar werk als een daadkrachtige vrouw die zich van kinds af aan als kleurlinge zonder vader door het leven een weg heeft moeten banen. De afwezige vader blijft de ontbrekende schakel die het voor haar moeilijk maakt om vertrouwen in zichzelf en het leven te vinden. Op allerlei manieren varieert ze in haar bundel op dit thema. Ik vind dat Gons op een overtuigende manier haar engagement verwoordt. Als je haar poëzie leest, hoor je haar spreken.

Hoewel Gons zich bedient van de taal van alledag, is haar poëzie waarin elk woord gewogen wordt, niet gewoon, maar gelaagd, sterk gedreven, opsommend en ritmisch van karakter.  Zeker, we stappen met haar een zeer herkenbare wereld van alledag binnen die ze echter laat zien in al haar dubbelzinnigheid: ’wij die opgroeien zonder onze vaders / blazen ze op tot mythische proporties’. Die afwezigheid zet haar verbeelding aan het werk. Ze maakt hem in haar verbeelding tot een ‘koning van een Afrikaanse stam’. Het zou ook kunnen zijn dat hij in een oorlog werkt ‘als geheimagent en spion is geweest’. Misschien woont hij wel in Rio de Janeiro of in de Wibautstraat in Amsterdam. Hij kan overal zijn, en nergens. Dat maakt onzeker en doet af aan het welbevinden van het lyrisch ik.

De innerlijke strijd vol onbegrip voor de vader, het wensen van zijn terugkomst, de onmogelijkheid dat dit ooit zou kunnen gebeuren, het voornemen om het zelf anders te doen en beter te doen in relationele zin, leidt tot geen andere conclusie dan dat het opgroeien zonder vader ons hart heeft gebroken ‘al ruim voor onze eerst liefde / de eerste man in ons leven heeft ons verlaten’. In die zin leidt deze sombere constatering tot de conclusie dat een eigen evenwichtige liefdesrelatie moeilijk tot stand kan komen. Er zit niets anders op dan het gemis te accepteren. Wat mij in deze bundel diep trof was haar levenswijsheid die ze veelzijdig en diep doorvoeld onder woorden heeft weten te brengen.

—————————————–

Beelden die op je netvlies blijven staan

door Janine Jongsma

–

–
Kira Wuck – Finse meisjes (2012)
–
Het debuut van Kira Wuck, Finse meisjes, (2012) is mij altijd bijgebleven. Herkenbare onderwerpen (eenzaamheid, familie, relaties, ontheemding) worden op een directe en onbekommerde toon beschreven. Het klinkt grappig, maar onderhuids voel je het schrijnen en soms heeft het zelfs iets lugubers. Daarnaast roept Wuck beelden op die op je netvlies blijven staan en veelzeggend zijn, ze gebruikt treffende metaforen. Als kers op de taart is daar die waanzinnige omslag die naadloos aansluit bij de inhoud.

Dat ik niet alleen stond in mijn enthousiasme, bleek wel toen ze genomineerd werd voor de C. Buddingh’prijs en de Jo Peters PoëziePrijs. Ze won in 2013 de C.W. van der Hoogtprijs. Het NRC Handelsblad noemde het destijds een ‘zinderend poëziedebuut’.

We maken kennis met het dagelijkse leven van de ik-figuur dat zich afspeelt in Finland. We leren haar familie en de mannen in haar leven kennen. Stuk voor stuk zijn het aparte types. Kira Wuck weet de eenzaamheid en de verveling van de lange, donkere winters in Finland voelbaar te maken in haar gedichten: ‘Soms hakt er iemand een wak in het ijs / om te kijken of hij nog leeft’. Ook weet ze goed de Finnen te portretteren. Zo zeggen Finse meisjes bijvoorbeeld nooit gedag, heb je een beitel nodig om dichterbij te komen en, als ze boos zijn, sturen ze je een rotte zalm. Wat opvalt, is dat Wuck sterke beginzinnen heeft, zoals: ‘De leukste mannen eten hun biefstuk rauw’ of ‘Eenzaamheid ruikt naar kalfslever in een ovenschaal’. Pats, je hebt beeld!

Uit het gedicht ‘Mijn ouders zijn goed in ontvreemden’ haal ik een grappige en tegelijkertijd schrijnende strofe aan als voorbeeld:

De titel van het gedicht maakt duidelijk dat de moeder de verjaardag van haar dochter op beschamende wijze opeist en zelfs haar logopedist afpakt.

In de bundel buitel je over de beelden die in originele metaforen worden opgeroepen. En hoewel de taal ogenschijnlijk direct en eenvoudig is, ligt er een diepe laag onder.

Kijk hoe plastisch ze het arriveren van de zomer beschrijft: