De lezer heeft altijd gelijk
door Maurice Broere
–
(Straatpoëzie Veenendaal)
–
Als de lezer altijd gelijk heeft, heeft de recensent dat ook. Al betekent dat niet dat je het altijd met de recensent eens hoeft te zijn. Het blijft een mening, zij het een mening van iemand die een professioneel lezer is en die zijn mening als het goed is, degelijk onderbouwt met overtuigende argumenten. Heeft het dan wel zin om in discussie te gaan met een beoordelaar? Over smaak valt immers niet te twisten. Onvolkomenheden of slecht lezen kunnen wel ter discussie staan, al kan slecht lezen ook duiden op slecht verwoorden.
Als recensent probeer je een zo objectief mogelijke positie in te nemen. Elk kunstwerk treed je zo onbevangen mogelijk tegemoet. Werk van een gerenommeerd kunstenaar die zijn sporen heeft verdiend en alom lof heeft geoogst beoordeel je in principe zonder voorkennis en je laat het werk spreken. Succes in het verleden is geen garantie voor de toekomst. Die objectiviteit vind ik het moeilijkste van recenseren en ik vraag me dan ook elke keer af: ben ik wel zo onbevangen al probeer ik me aan een aantal criteria te houden die voor mij de regels der kunst zijn.
Als iemand met een bundeltje gedichten naar buiten treedt, vind ik dat van moed getuigen, omdat de dichter zich daarmee kwetsbaar opstelt. Als beoordelaar moet je er daarom met zorg mee omgaan. Al wil dat niet zeggen dat alles wat naar buiten komt ook goed is. Een publicatie die duidelijk onder de maat is, kun je geen lovende kritiek geven. Dat zou niet eerlijk zijn naar de schrijver die recht heeft op een deugdelijke recensie waarin duidelijk wordt gemaakt wat de plus- en minpunten van het werk zijn. De dichter kan zijn voordeel met een goed beargumenteerde recensie doen, zich de kritiek ter harte nemen en aan de tekortkomingen gaan werken bij volgende publicaties. Al staat hem of haar dat natuurlijk vrij om te doen.
Wat zijn die objectieve criteria? Dat is niet zo eenvoudig, want niet alles is objectief te meten. Natuurlijk kun je kijken naar: rijm, metrum, inhoud, beeldspraak en klankrijkdom, ook spelling en grammatica dienen aan de standaardnormen van het Nederlands te voldoen. Toch ben je er dan nog niet, want een dichter kan zulke onbetreden paden betreden en je in een wereld brengen die je verrast door uitzonderlijk oorspronkelijke metaforen en woordgebruik. Soms zul je gedichten ervaren zoals je naar muziek luistert zonder enige semantische component, denk aan een dichter als Jan Hanlo.
Daarom verdient elke nieuwe bundel een kans om gezien te worden en door verstand en gevoel benaderd te worden. Eigenlijk is objectiviteit dus niet mogelijk, want de gevoelskant van de recensent kan wel eens doorslaggevend zijn. Dat gevoel is natuurlijk gevoed door leeservaring en kennis van poëzie. Een recensent is een ervaren lezer die gepokt en gemazeld is in de hedendaagse dichtkunst, maar zich ook graag laat verrassen door regels die een wereld openen die hij nog niet eerder had ervaren.