Herman Naber – Route naar beter verleden

In de sporen van een voller leven

door Levity Peters

In mijn moeders boekenkast stond, tot ik het een half jaar geleden van de vuilnis redde, het boek Het neusje van de zalm, boordevol fatsoenlijke gedichten voor voordrachtkunstenaars.
Het was uit een tijd, lang voor de televisie, de tijd van jongelings- en meisjesverenigingen, stuk voor stuk op christelijke grondslag. In de streek waar ik opgroeide waren het protestants-christelijke jongeren die zich onledig hielden met onschuldige, doch stichtelijke zaken als toneelspel (Vondel) en poëzievoordrachten (De Genestet, Bilderdijk).
Ik moest daaraan denken toen ik de posthume dichtbundel las van Herman Naber, de acteur en theatermaker die in 2008 overleden is.
Dat komt niet door de inhoud van zijn gedichten, die mijlenver af ligt van de al te brave christelijk onderbouwde poëzie waar mijn ouders zo gek op waren.
Nee, het is de toon.
Deze gedichten moet je, om ze optimaal te genieten, hardop lezen, en dat is het leuke; al heb je nooit van de dichter gehoord, al zag je hem nooit op toneel of als acteur in een film, je hebt het gevoel zijn stem te kennen, te horen zelfs:

Ik weet niet of: ‘tot ik niet bezat/aan zwaars’, opzet was, of een door de corrector over het hoofd gezien foutje. Wanneer het een foutje is: een mooi foutje, waardoor de zwaarte die een onvermijdbaar onderdeel van het leven is, als ‘niet eigen’ wordt neergezet, als zonder werkelijke band met de dichter, iets dat voorbijgaat, dat hij kon vergeten.
Het past binnen de tendens van deze bundel.
Waar je hem ook openslaat: het is een loflied aan het leven.
Route naar beter verleden bevat een lange reeks stadsgedichten over Dordrecht, en een kortere over Rotterdam. Zijn enige publicatie, buiten deze posthume bundel, bestond uit de bundel Rond Rotterdams Hart met de Dordtse dichter Jan Eijkelboom samen, geïllustreerd door Paul de Roos.
In de reeks: ‘Hoe ik bouw’, doet hij verslag van zijn dagelijkse ervaringen. De bundel sluit af met het vijftien pagina’s lange, meanderende: ‘Denkend aan u’, met overduidelijke reminiscenties aan ‘Herinnering aan Holland’ van Hendrik Marsman.

Een groot dichter, Herman Naber? Nee, maar op zijn volstrekt eigen, ludieke wijze, een onvergeetbare. Die stem uit duizenden, zo eigenzinnig, zo herkenbaar in elk gedicht maakt het een lust om deze bundel te lezen, ook voor mensen die de Wolwevershaven niet kennen, of de Wijnhaven, de Palingstraat, de Essenhof, de Groenmarkt.

Elk gedicht van Herman Naber is de getuigenis van een mens die elk moment intens leefde. Wat een vitaliteit! Wat een speels gebruik van de taal! Humor ook:

Het is een bijzondere gewaarwording na het lezen van een aantal van deze gedichten je bewust te worden van je eigen levenslust en van melancholie omdat alles voorbij gaat.
Je hebt met Route naar beter verleden (lees het!) een bundel sporen in je hand die iemand, misschien niet eens ver bij jou vandaan, door het leven trok, en waar hij je even deel aan liet nemen.
Herman Naber was geen dichter die aandacht vroeg, geen dichter die nadruk legde op zijn virtuositeit die hij onmiskenbaar bezat, maar die ons iets van zijn levensvolheid wilde geven.
Waarvoor dank.

——-
Dichter, acteur, theatermaker Herman Naber (1947-2008) groeide op in Eindhoven en volgde de Amsterdamse Toneelschool. Tot 2001 was hij aan vele toneelgezelschappen en ad hoc producties verbonden, ook als tekstschrijver, regisseur, decorbouwer en vormgever. In 1973 was hij een van de oprichters van het Onafhankelijk Toneel, later speelde hij onder andere bij Toneelgroep Baal, Het Publiekstheater, Theater van het Oosten, RO-Theater en Toneelgroep De Appel. Daarnaast was hij te zien in televisieseries en speelde hij in enkele Nederlandse speelfilms. In 2001 liet hij de theaterwereld achter zich en vestigde zich in Dordrecht. In de Dordtse literaire wereld was Naber een opvallende ver­schijning. Zijn getypte gedichten bundelde hij in prachtig vormgegeven boekjes, die hij vervolgens verkocht of weggaf. In alles wat hij deed, was hij intens en authentiek.
Bij de bundel Route naar beter verleden hoort een dvd met een gefilmd portret van Herman Naber door stadsdichteres Marieke van Leeuwen en Peter M. van der Linden.