‘zeer zelden heeft genoeg te maken met genoegen’
door Inge Boulonois
–
In oktober 2018 zat Lévi Weemoedt ter gelegenheid van de lancering van Pessimisme kun je leren! bij DWDD. De bij Nijgh & Van Ditmar uitgekomen bundel bleek een gigantisch succes, en kwam binnen op nr.10 in de Top 60 van de CPNB. Reden voor Van Nieuwkerk om een week later in DWDD uitgebreid aandacht te besteden aan light verse, door naast Lévi Weemoedt dit keer ook Jan Boerstoel en Hans Dorrestijn uit te nodigen een aantal eigen verzen voor te dragen. Prometheus heeft begin 2019 van Boerstoel een reeks kroegverzen heruitgegeven: de vijfde, uitgebreide druk van Drinken doet een beetje zeer. Wie weet niet exclusief geïnspireerd door het verkoopsucces van Weemoedt maar ook door Boerstoels naderende vijfenzeventigste verjaardag in november.
Jan Boerstoel (Den Haag, 1944) is vooral bekend geworden als schrijver van liedteksten. Hij bewonderde Simon Carmiggelt, was een van de meest gevraagde tekstdichters in de Nederlandse kleinkunst en werd bekroond met de Louis Davidsprijs, de Gouden Harp en tot twee keer toe de Annie M.G. Schmidt-prijs. Coryfeeën als Jasperina de Jong, Martine Bijl, Adèle Bloemendaal, Gerard Cox vertolkten zijn liedteksten. Liefhebbers van Nederlandse cabaret- en liedteksten kunnen wat dit genre betreft op zondagochtend aan het radioprogramma Andermans Veren van Kick van der Veer hun hart ophalen!
Drinken doet een beetje zeer vormde in 1984 Boerstoels poëziedebuut. De editie van 2018 bevat de oorspronkelijk illustraties van Bert van der Spek – die deze druk helaas niet meer meemaakte. Hij verluchtte de eerste uitgave met allerlei eenvoudige zwart-wittekeningen van man, glas, bar en barkruk. Opvallend fraai passend bij de inhoud is de lijnvoering. Van der Spek tekende voor deze bundel in licht bibberende contouren die doen denken aan tremoren door excessief drankgebruik.
Boerstoels kroegverzen zijn stuk voor stuk korte, krachtige kwatrijnen. Waarom, zo vraag ik me af, geen langere teksten? Neem ‘Drinklied’ van Kees Torn. Dit beslaat zo’n twintig kwatrijnen, een lengte waarvan cafégeneugten tot in de kleine uurtjes letterlijk af te lezen zijn. Eind jaren zeventig, toen café’s nog bruin waren door de rook, begonnen een aantal dichters in het befaamde Amsterdamse literair café De Engelwaarder met het schrijven van versjes over drankgebruik. Dat werd gedaan op de overal beschikbare luficerdoosjes. Ongetwijfeld vormden bierviltjes ook een begeesterende ondergrond. Boerstoel was een van de dichters die er de smaak van te pakken kreeg, wat de formele compactheid verklaart.
De titel van de bundel is ontleend aan ‘Keuze’:
–
doet een beetje zeer,
maar nuchter leven
nog veel meer.
Meteen gevolgd door ‘Tegen beter weten’:
–
straalbezopen,
want ik blijf
op een wonder hopen.
Boerstoel schrijft op grappige wijze over het menselijk tekort, de onvolkomenheden van onze condition humaine. Hij doet dat zelden of nooit door een moralistisch vingertje op te steken. In ‘Einstein’ neemt hij het falen, tegen de theoretische logica in, als onoverkomelijk gegeven aan:
–
de theorie behelst,
de kleine glaasjes
gaan het snelst.
Het meesterschap van deze tekstdichter berust op een verfijnde cocktail van melancholie en humor. De toog brengt hij hem geen onvertogen woord voort. Boerstoel dicht in gewone spreektaal die na vijfendertig jaar nog helemaal hedendaags aandoet. ‘Spreekwoord’, een Perzische kwatrijn (rijmschema: aaba) luidt:
–
dronkenschap en lijden,
waar een wil is is een weg,
maar soms ontbreken beide.
In ‘Ouder worden’ treedt hij de naderende ouderdom met woordspeligheid tegemoet:
–
dan honderd procent.
Nu kom ik met veertig
procent al een end.
De oorspronkelijke uitgave bevat vierentwintig kroegverzen. De herdruk telt er dertig. Achterin de bundel staat vermeld dat deze is aangevuld met een zestal gedichten. Dus denk ik dat er zes nieuwe exemplaren zijn geschreven. Maar nee, de hele reeks staat ook al, in precies dezelfde volgorde, in de overzichtsbundel Veel werk uit 2000, een boekwerk dat Boerstoels veelzijdigheid onderstreept.
Een deel van de kroegverzen werd, samen met veel andere gedichten van Boerstoel, al gepubliceerd in het ter ziele gegane literair tijdschrift De Tweede Ronde, waarin de fine fleur van de light verse – Drs. P, Jaap van den Born, Patty Scholten, Frits Criens, Kees Torn, Kees Stip, Ivo de Wijs, Willem Wilmink, Driek van Wissen, Frank van Pamelen – hun producten publiceerden. De geestigste gedichten daaruit (vanaf 1980!) werden in 2007 door Meindert Burger en Jos Versteegen samengebracht in Zo klinkt dus weggesmeten geld, een bundel waar uit veel meer vaatjes wordt getapt; de onderwerpen zijn enorm gevarieerd. Die bloemlezing vormt een enorme light verse-schat en is m.i. voor uitgevers een bron van inspiratie.
Terug naar Drinken doet een beetje zeer. Al mis ik een inhoudsopgave, het is een mooie, geestige en verzorgde bundel, gedrukt op crèmekleurig, houtvrij papier. Aangenaam om te lezen, geschikt om te schenken. Niet exclusief aan de grote schare van light-verseliefhebbers, maar ook als guilty-pleasurecadeau in een tijd dat alcoholconsumptie wordt afgeremd.
Ik moet denken aan een anekdote over J.C. Bloem, een van de grootste klassieke dichters uit onze literatuur, wiens werk geheel in het teken staat van het onvervulde verlangen. Ergens op visite zou hij eens de waarschuwing hebben gekregen dat alcohol een langzaam werkend gif is. Hij antwoordde toen rustig dat hij alle tijd had. Waarvan acte.
____
Jan Boerstoel (2019). Drinken doet een beetje zeer. Vijfde, uitgebreide druk. Prometheus, 64 blz. € 12,99. ISBN 978 90 446 40236
–
