Een ode voor landelijk Europa
door Maurice Broere
–
–
Elly de Waard behoeft geen introductie. Ze is een gelauwerde poëet mogen we wel stellen. Het heterogeen is haar negentiende(!) bundel. Heterogeen kennen we alleen als bijvoeglijk naamwoord en het betekent ongelijksoortig. De Waard gebruikt het als zelfstandig naamwoord, vermoedelijk wil ze daarmee uitdrukken dat de inhoud gevarieerd is qua vorm en inhoud. Ze lijkt vaker op zoek naar neologismen. Ik vond ook nog bladergetover. Altijd boeiend als nieuwe woorden gezocht worden of archaïsmen onder het stof vandaan gehaald worden, zoals ‘versagende’.
De ondertitel luidt: drie vormen, dat slaat op de indeling van de bundel. De eerste vorm omvat tien sonnetten, de tweede vorm twaalf gedichten met afwisselend aantal regels. De derde vorm heeft als ondertitel: Amy Clampitt vertaald, waarin vijf vertalingen van gedichten van de Amerikaanse dichteres, die De Waard in 1983 ontdekte. Stuk voor stuk mooie gedichten die niet de indruk wekken vertaald te zijn. Jammer dat de oorspronkelijke Engelstalige versie er niet bij staat, want het prikkelde wel mijn nieuwsgierigheid naar de verhouding tussen origineel en vertaling. Vergelijken is altijd interessant, altijd mooi om te zien welke creatieve vondsten op te merken zijn bij onvertaalbare of compacte passages. De laatste vorm zal ik verder buiten beschouwing laten en me beperken tot de eerste twee vormen. Uit de eerste vorm:
–
In de tijd dat ik door Europa trok,
in jonger jaren, liet ik mij leiden door
de geur van brandend hout van haarden
die de hemel van het platteland dooraderde.
–
Waar je ook was, welk land je doorkruiste,
het was deze geur die maakte dat je wist
dat je daar thuis was, ook al was je op de vlucht
of kon je geen mens meer verdragen.
–
Europa wordt bijeen gehouden, niet door
politiek maar veel basaler, door haar bossen,
akkers, hagen, door de draad van geuren
–
die zich door de eeuwen slingert als de
wegen en de paden op de grond. Mijd de
steden. Om veel redenen. Ga er rond.
Een sonnet zoals een sonnet hoort te zijn; het klinkt prima en het heeft een mooi ritme. Eindrijm ontbreekt, maar op rijmgebied valt er volop te genieten van de vele alliteraties (tweede strofe: waar, was, welk, was, wist) en assonanties (derde strofe: maar, basaler, haar, hagen, draad) die nergens gekunsteld zijn, maar zeer natuurlijk in de tekst geweven zijn. Bijzonder is ook de inhoud in deze tijd van Brexit, waarin we dagelijks geconfronteerd worden met de politiek van Europa. De Waard vraagt aandacht voor het Europa buiten de steden, waar we omheen moeten. Ze schrijft een kleine ode voor het platteland en met name aan de geuren daarvan.
–
Ik zoog de druppels van waardering
in mij op en raakte erdoor van slag
–
Ook de aarde die te droog is, stoot de
eindelijke eerste regen van zich af –
–
Haar dorheid vormt een korst, een eelt
bescherming voor wat vrij daaronder speelt
Ook mijn dorst haakt naar water, maar
wordt door een enkele druppel niet verlost
Dit gedicht komt uit de tweede vorm, waarin gedichten met gevarieerde lengte zoals deze vrij korte, maar er staan ook langere in. Weer de assonanties en alliteratie die onopvallend opvallen. Merkwaardig is het ontbreken van leestekens aan het eind van de regels waar je die wel zou verwachten, temeer omdat ze niet geheel ontbreken. De dichteres voelt zich ongemakkelijk bij complimenten en raakt erdoor van slag. Een metafoor dient zich aan: verdorde aarde, die sterk behoefte heeft aan water, wordt vergeleken met het verlangen van een mens naar waardering, veel waardering.
Heerlijk om weer eens een bundel te lezen met goed lopende verzen en een aansprekende inhoud. Geen gekunstelde in elkaar gesleutelde constructies, maar pure poëzie. Voor de liefhebbers van het werk van Elly de Waard een must, maar ook een aanrader voor elke rechtgeaarde poëziefan.
____
Elly de Waard (2019). Het heterogeen. De Harmonie, 48 blz. € 16,90 ISBN 978 94 6336 078 4
