Emotioneel geladen geobjectiveerde herinneringen verdicht
door Wim Platvoet
–
–
Sanguines is de zevende poëziebundel van Frans August Brocatus. De bundel bestaat uit 4 cycli van elk vier gedichten en één cyclus van 24 gedichten. Achter in de bundel staan twee aantekeningen. [1] ‘Met de titel ‘Sanguines’ wil de dichter op de eerste plaats verwijzen naar het rode krijt waar bij voorkeur portrettekeningen mee werden gemaakt.’ [2] ‘Het is geen toeval dat de benaming ook de woorden ‘sang’ (bloed) en ‘ange’ (engel) omvat. Deze begrippen komen regelmatig aan bod in z’n boeken.’
Mogen we van deze bundel zeggen dat Brocatus in bloed gedrenkte portrettekeningen van een verloren geliefde maakt? De eerste cyclus (‘Haar lichaam’) eindigt met de woorden: ‘Zij grijpt de rand van het bad, / het water loopt weg. Zij blijft achter.’ Zij doordringt zijn lichaam en alle plaatsen die hij zich herinnert zijn met haar verbonden. De laatste cyclus (‘Zijn lichaam’) eindigt met de woorden: ‘onder zijn voeten gaat een deur dicht. / Hij is naakter en weldra niet meer alleen.’
In deze dichtbundel worden emotioneel geladen herinneringen, bijna uitsluitend van een ‘hij’ aan een ‘zij’, op een afstandelijke, objectiverende manier beschreven, waarbij de hij zelf vrijwel altijd het onderwerp van de handelingen is. Deze handelingen hebben meestal een symbolisch karakter waarin ze op ‘haar’ worden betrokken. ‘Hij haalt een trein uit zijn snelheid / (…) / Hij zet de stationsklokken stil’, staat op blz. 38, terwijl op blz. 39 geschreven staat: ‘Een zijden sjaal / draait in de zwaardwijzers van de stationsklok vast. // Het is haar sjaal.’ Daarnaast worden de herinneringen in veel gedichten geplaatst in een ruimtelijke context, doordat ze beginnen met de woorden ‘Er is’: ‘Er is een laaggelegen dorp met lege schuren.’ Soms is deze situering wat abstracter: ‘Er is het veranderende licht.’ ‘Er is wat haar omhult, verdwijnen laat.’
Deze tot in het uiterste doorgedreven objectivering schept voor de lezer van deze gedichten een zekere afstandelijkheid. Dit heeft voor mij een vervreemdend effect: kan ik door de woorden betrokken raken bij de intieme betrekking die er vanuit de hij met de zij is – of is geweest? Het is zelfs de vraag die uit de gedichten oprijst of de zij de door de hij gevoelde intieme betrekking ook voelt – een vraag die zich bij elke betrekking tussen twee mensen voor kan doen. Deze vraag wordt in de gedichten echter niet gesteld.
Uiteindelijk blijft de hij met de poëtische verwerking van zijn liefde voor ‘haar’ het uitgangspunt. Zij blijft in zijn gedichten achter: ‘Hij breekt de dijken, laat het land / onder water lopen. Hij schrijft in haar / belegerde, bestormde aarde. Hij dicht haar.’
Misschien is haar uiteindelijke bestemming te bestaan in zijn gedichten. ‘Hij geeft haar een steen mee wanneer ze weggaat. / Als ze terugkeert noemt hij de naam van / de plaats waar hij de steen zag en opraapte.’ ‘Hij verwisselt zichzelf met haar.’ Hij heeft haar in zijn eigen taal ingelijfd, wellicht op een poëtische manier, en volgt hierin vele dichters.
____
Frans August Brocatus (2021). Sanguines. Uitgeverij Wel, 60 blz. € 15,00. ISBN 9062301037
