LITERAIR E-MAGAZINE VOOR NEDERLANDSTALIGE POËZIE

Barney Agerbeek – Een Poolse Saga / Een Poolse Liefde

18 aug, 2021

Poëzie verheft regels

door Maurice Broere




Een Poolse Saga / Een Poolse Liefde is de derde bundel die van de hand van Barney Agerbeek verschijnt. Naast poëzie heeft hij een roman en een verhalenbundel gepubliceerd en hij schrijft voor tijdschriften.

De titel valt uiteen in twee delen: Een Poolse Saga met 19 genummerde gedichten, waaronder een prozagedicht en Een Poolse Liefde met 16 gedichten. Je zou kunnen stellen dat we te maken hebben met twee bundels in een band met Pools als verbindend element. Maar er is meer dat de indeling bijzonder maakt. Doorgaans zijn dichtbundels verdeeld in afdelingen met een titel, die een aantal verzen omvatten. Die verzen kunnen soms meer dan een bladzijde vullen. Gedichten kunnen titels hebben en ook niet. Hier is sprake van verzen die beginnen met een titel en een beperkt aantal strofes, niet bladvullend die dan verder gaan op de volgende bladzij weer met een of twee strofes. Dit kan vier of vijf pagina’s doorgaan.

Van Dale geeft als definitie van saga: een verzameling (kroniekachtige) prozaverhalen in het Oudnoors, van historische of romantische aard (in de jongste tijd ook wel toegepast op moderne romancyclussen). Voor mijn gevoel past de definitie van sage beter: overgeleverd volksverhaal, veelal de vrije bewerking van een historische gebeurtenis, m.n. uit het heldentijdperk, ook wel van natuurmythen (van het sprookje onderscheiden doordat zij aan tijd en plaats gebonden is) en van de mythe doordat zij geen geloofsopvatting of -stellingen of zedelijke waarheden poneert.

Op alle fronten

Polen vochten
aan het westelijk front
aan het oostelijk front
aan hun eigen front

overal
voorop
vooruit

op weg naar het einde

Het eerste deel van de bundel Een Poolse Saga gaat over Polen, dat jarenlang speelbal is geweest tussen het oosten en het westen met als resultaat dat het land aan het eind van de Tweede Wereldoorlog verdween achter het IJzeren Gordijn. Poolse soldaten vochten aan geallieerde kant tegen de Duitsers. In Brabant zijn plaatsen die door Poolse eenheden zijn bevrijd. Er was zelfs een groep Poolse gevechtspiloten die meededen aan de Battle of Britain. Dit leverde zelfs een mooie verfilming op in Hurricane (2018). In dit licht spreekt het gedicht boekdelen, door zijn compactheid komen de boodschap en de tragiek keihard binnen. Geen woord te veel en elk woord op zijn plaats. In de laatste regel een woordspeling: op weg naar het einde van de oorlog of op weg naar het einde van Polen. Het tragische resultaat van die heroïek.

Het hoge woord

Brieven komen aan, maar
geopend en dan weer dichtgeplakt
Je belt en hoort een klik
Een luistervink kruipt in je oor
en verklapt wat niet klopt

We zijn voorbereid
dragen een pantser
gebruiken een code
Het hoge woord blijft onbesproken

Dit gaat over een andere episode uit de Poolse geschiedenis, namelijk de communistische periode, waarin de staat de burger tot in het absurde controleert. In 2007 kwam de film Das Leben der Anderen uit, waarin duidelijk werd gemaakt hoe die repressie in zijn werk ging. De film speelt in de DDR, maar in Polen was de situatie niet anders. Agerbeek maakt in dit gedicht in klare taal duidelijk hoe het in zijn werk ging. Hoe men zich wapende door voor datgene wat je wilde zeggen een code te gebruiken en dan kwam het hoge woord er niet uit of juist wel.

Betekenis

Ik pluk strofen uit de lucht
en lees ze hardop voor
Het deinen van getijden
klinkt in momenten door

Zoek de poëzie
Zoek het verkennen
van wat ophanden is
Zoek de verandering
van betekenis

Poëzie verheft regels
en beweegt leven
deelt balsem uit
in kleine kring
en spatie bij het haasten

Het deel Een Poolse Liefde gaat meer over persoonlijke ervaringen. De dichter heeft de liefde gevonden bij een Poolse en dat levert liefdeslyriek op en onder andere het bovenstaande vers over het schrijven. Uit het niets haalt de dichter zijn strofen, door hardop te lezen, proeft hij het ritme. De seizoenen veroorzaken een bepaalde stemming die je mag waarnemen. Bezig zijn met taal, de grenzen opzoeken en zien wat er dan komen gaat. Poëzie verheft regels, maakt gewone taal, taal die ontroert en betekenis geeft aan het leven.

Ik heb wel genoten van deze bundel. In het eerste deel het bijna koortsachtige relaas van de geschiedenis van Polen, het lijkt haastig geschreven, omdat het gezegd moest worden nu het nog kan. Dan de rust die in het tweede deel neerdaalt. Agerbeek produceert verzen van een ogenschijnlijke vluchtigheid, maar een oplettende lezer weet daar wel doorheen te kijken en de schoonheid te smaken.
____

Barney Agerbeek (2021). Een Poolse Saga / Een Poolse Liefde. In de Knipscheer, 104 blz. €19,50. ISBN 9789062657650

     Andere berichten

Alex Deforce – Tussenbruggen

Alex Deforce – Tussenbruggen

Een brug te ver door Maurice Broere - - In het boek zit een soort sticker met een QR-code. Als je die opent, krijg je een soort...