door Hans Franse
Het kamerorkest van Perugia speelde net een stuk van Puccini, Crisantemi, chrysanten, het stuk dat de herdenking van de doden begeleidt, 2 november: Allerzielen, wanneer men zijn overleden naasten herdenkt. Ik was ontroerd: er gebeurde nogal veel in de vijf dagen op weg naar Italië waar ik inmiddels op mijn berg beland ben.
Vlakbij Bologna in een nogal précaire verkeerssituatie belde men ons: onze liefste vriendin Lenie was overleden. Goed, levendig en helder tot haar 88ste jaar heeft ze een bitter, pijnlijk einde gekregen. Ze stierf voordat de euthanasie die ze had aangevraagd was uitgevoerd, ze wilde het liefst zacht inslapen. En hoewel de dood als een verlossing gezien kan worden- ze heeft rust- is het gemis ineens schrijnend. Terwijl je het verwachtte was het toch een klap, het stemde verdrietig, het deed pijn.
Ik tuurde naar het beton van de weg en dacht aan de regels van P.C. Boutens:
Wie over ’t brandend blind bazalt
. Brengt mij naar Lethe?
. O alles te vergeten
. Eer de avond valt!
Zo moet ze zich gevoeld hebben. En weer schoot er een regel van Boutens door mij heen:
Goede Dood wiens zuiver pijpen
Door het verstilde leven boort…..
met de schitterende eindregels
En alleen is leven leven
Als het tot den dood ontroert.
We verlieten de autosnelweg, ik zag op tegen die zakelijke verkeersader vol haast en koos de weg naar Siena door de wijnvelden, de mooie kleuren en het onbegrijpelijke melancholieke gevoel dat je bevangt als het regent in de herfst en het ineens lijkt of de natuur in de rouw is: Les sanglots longs/ Des violons/ De l’ automne/Blessent mon coeur/D’une langeur/Monotone//Tout suffocant/Et bleme quand/Sonne l’ heure/Je me souviens/Les jours anciens/Et je pleure….dichtte Paul Verlaine.
Over het landschap en de heuvels gleden mistflarden, het was alsof er witte wieven door de lucht zweefden.
Ik moest ook even denken aan Eric van Loo, die ongetwijfeld de regels van Boutens heeft gekend. Ook zijn dood kwam voor mij onverwacht en ook die schrijnde, heel erg, al zag ik ook bij Eric de zachte aspecten.
Het was nog niet over. Thuisgekomen op de druilerige berg, opende ik de computer en zag dat Haitink was overleden, niet een vriend maar wel dierbaar, de dirigent die mijn leven als muziekliefhebber begeleidde, zoals Hans Vonk ook deed.
Maar de grootste schok kwam toen ik op facebook een mededeling vond over Jean de Crée en Marleen Roex met wie ik na mijn recensie over haar laatste bundel nog zo een vriendschappelijk contact had gehad, ze stuurde mij een bundeltje met een hartelijke opdracht. Beiden tegelijkertijd hebben het leven verlaten op 22 oktober. Boven aan het door de kinderen en kleinkinderen ondertekende bericht stond een prachtig Frans citaat dat alles verklaart ‘Belle amie, ainsi est de nous: ni vous sans moi, ni moi sans vous…’: Mooie vriendin, zo is het bij ons, jij niet zonder mij, ik niet zonder jou’, een kort verhalend gedicht van Marie de France.
Ik heb nog even gereflecteerd op de zin. Waren beiden ziek? Waren beiden moe van het bestaan? Het is een ethische discussie die moeilijk is, maar in feite lieten twee mensen die lang bij elkaar waren elkaar niet los en wandelden gezamenlijk weg van dit leven terwijl de bossen hun mooiste kleuren toonden alvorens de winterslaap in te gaan. Niemand kan het mooier zeggen dan Marleen de Crée zelf.
VUURLIED
–
weer legt het bos zijn tapijten
uit. een tijd van nu nog voor
de tijd van niet, gevangen in
de knopen van dit kleurig kleed.
–
Beginnen wij te zwijgen. Het lied
van duren is nu uitgezongen. Onze
stappen dralen op het vossenpad.
en toch, we naderen wat we nog
–
niet zien, iets dat wacht, een vuur
dat nog moet branden, de ultieme
vlam misschien, zij die weet.
–
zij die de lucht splijt, een laaiend
gezang met vurige tongen
dat hevig in ons bloed glijdt.
–
Bedankt voor je poëzie, Marleen, bedankt voor je hartelijkheid. Ik hoop dat Jean en jij een zachte rust genieten en één worden met de kleuren die nu om je heen in alle glorie staan en naar de poëzie en de muziek verwijzen.
foto’s (c) Hans Franse