Terugblik in de toekomst
door Janine Jongsma
–
–
Monique Hendriks uit Eindhoven is Nederlands Kampioen Poetry Slam 2021 en winnaar van de El Hizjra literatuurprijs 2021. Dan mag je je met recht een talent noemen (denk even aan haar illustere voorgangers, van wie Ellen Deckwitz het bekendste voorbeeld is). Je ziet vaak dat een spoken word-artiest, als deze eenmaal naam heeft gemaakt, overstapt naar het geschreven woord door een bundel uit te geven. In het afgelopen jaar zag je dit bijvoorbeeld Maxime Garcia Diaz doen, zij won in 2019 de Poetry Slam. Zo ver is Hendriks nog niet, zelf zegt zij hierover: ‘Mijn gedichten blijven niet plakken op papier, ze moeten leven in de ruimte.’
Omdat Hendriks door corona niet kon optreden voor publiek, zocht haar creatieve brein een uitweg en vond die in een speciale ‘dichtbundel’ genaamd Retrospectieven. Zeven gedichten te lezen ‘in de ruimte’ met een ouderwets apparaat: de View-Master, in de jaren zestig en zeventig razend populair onder de jeugd. Ik had er vroeger ook eentje en herinner me nog dat ik als kind Disney’s Assepoester in 3D op pure magie vond lijken. Vandaag de dag zijn View-Masters trouwens nog steeds te koop in speelgoedwinkels. Op de site van Hendriks staat de uitleg waarom ze hiervoor gekozen heeft. Een fragment:
‘Het dwingt me om mijn woorden te wegen als waren ze foto’s op een rolletje. Het dwingt me ruimte te maken voor de fantasie van de lezer, die een kijker wordt. Voor jou. En precies daarom heb ik gevraagd of Lilia Scheerder de beelden achter mijn woorden vorm wil geven. Omdat haar werk mij verwondert. Ruimte, tijd, bestaansrecht geeft aan vragen die ik niet hardop durf uit te spreken, omdat ik weet dat er geen antwoord is.’
De beelden in 3D van Lilia Scheerder zijn kunstwerkjes en een genot voor het oog. In combinatie met de tekst ook één geheel. Er is alleen wel een probleem: de tekst is amper te lezen door de View-Master. Ik heb aan meerdere mensen gevraagd om er doorheen te kijken – tegen het licht in – en op te lezen wat ze zagen. Daarvoor moest zoveel moeite worden gedaan dat de conclusie was: zonde, onleesbaar. Vooral het kleine handgeschreven priegelwerk dat alle kanten uitwaaiert, de soms rechtopstaande zinnen op de vrij drukke beelden van Scheerder bemoeilijkt het lezen enorm. De beelden hebben wel een prachtige diepte in zich. Ik had het liefst een boekje erbij gehad met de afbeeldingen om de tekst te kunnen lezen.
Een voorbeeld in 2D, getiteld ‘De vergankelijkheid’:
(klik op de afbeelding om deze te vergroten)
—draagt radertjes tandwielen
———–handen
—met vingers die in en uiteen
———–haken
ik spartel, vecht tegen
voortschrijdend uitzicht, nog even
—een duizendste langer
—en dan…….tik…….. pANG
————overlijd ik,
————zomaar,
————zonder
————graf
————zerk
(Zodat je niet kunt wijzen en zeggen: DAAR
Of spreken over DAN en TOEN is te alomvattend
Voor een kwetsbaar———–moment als IK)
Mijn interpretatie van dit gedicht is dat een knoopcel in een apparaat vervangen moet worden. Iemand haalt hem moeizaam eruit en daar is een nieuw ‘voortschrijdend uitzicht’ (de iemand loopt in de richting van de vuilnisbak of de bak met klein chemisch afval) en nu heeft de knoopcel afgedaan. Typerend is dat Hendriks in de laatste zin verwijst naar een ‘moment als ik’ in plaats van ‘iemand als ik’ waarmee ze zich al knoopcel nog verder degradeert. We denken namelijk nooit aan de batterij als een apparaat werkt, alleen bij het vervangen ervan, wat immers een momentje kost. De knoopcel kan ook een metafoor zijn voor iemand die met zijn laatste restje energie vecht tegen de dood.
Een ander voorbeeld in een wat leesbaardere versie, ‘Kinderwens’:
(klik op de afbeelding om deze te vergroten)
Wie als kind is opgegroeid in de tijd dat je een vol fotorolletje moest wegbrengen om het te laten ontwikkelen, is ook bekend met foto’s die allemaal mislukt zijn omdat het toestel van vader of opa niet goed stond afgesteld. Leuk gevonden zijn de ‘mist’ en de ‘verloren rekstokcapaciteiten’ (ook visueel in de tekst) waarmee het hangen en duikelen van de kinderen aan een (speel)rek bedoeld wordt.
Een View-Master als poëziedebuut van de Nederlandse kampioen Poetry slam 2021 is origineel bedacht en in dit geval ook heel mooi uitgevoerd. Het is hier te bestellen. Een leuke kennismaking!
Monique Hendriks laat in haar poëzie een grote verbeeldingskracht zien en geeft op het podium een goede performance weg. We zullen zeker meer van haar horen en die bundel komt er ook in de toekomst. Ik eindig met het gedicht ‘Moordend verlangen’ dat voor zich spreekt en waarin het woord ‘klieven’ de hoofdrol heeft.
(klik op de afbeelding om deze te vergroten)
____
Monique Hendriks (2021). Retrospectieven / 3D retro-dichtbundel. 7 afbeeldingen. € 25,00.
