Erik Bindervoet – over het werkelijkheidsgehalte van de werkelijkheid

Maar wàt met de onwerkelijkheid van de werkelijkheid

door Marc Bruynseraede

–

–

Gefascineerd als hij is door liefst zo complex mogelijke en obsessief door taal gebeten schrijvers en filosofen, zien we uit de pen van Erik Bindervoet boeken ontstaan als Wittgensteins wereld en vertalingen van Finnegan’s wake en Ulysses van James Joyce, maar ook vertalingen van Shakespeare. Geen kleingoed, dus, waar Bindervoet mee bezig is.

Wat geboren was in 1982, samen met Robbert-Jan Henkes, als Platforum, een strijdschrift en literair-maritiem-filosofisch tijdschrift voor expliciete lyriek, spaak lopende maar spraakmakende polemiek, poëzie, vertalingen, tekeningen en kennisvelden die in de belangstelling staan, is sindsdien uitgemond in een tiental dichtbundels die allemaal even prettig gestoord als amusant (on)leesbaar en, naar keuze, onsamenhangend of ongerijmd overkomen.

Voor wie graag in het irreële en absurde vertoeft en bij taalspelletjes, of liefst letterkunde consumeert waar geen touw aan vast te knopen valt, die zit goed bij Bindervoet. De lectuur kan aardig tot verrassend zijn en, ja, soms ook verfrissend, als in ‘Gebed tot Wot’, uit zijn meest recente dichtbundel over het werkelijkheidsgehalte van de werkelijkheid:

Maar in andere gedichten van deze bundel is het bladzijden lang hopeloos labyrintisch geneuzel, uitzichtloze taalpirouettes, onverwacht-speelse, inventieve hoogstandjes, liefst bladzijden lang en maar niet eindigend. De ‘Delphine-cyclus’ en de ‘Delphine-anticyclus’ zijn zo’n vermoeiende voorbeelden. Het anders, van aanpak originele ‘La fille des fleurs‘ verzandt in een clumsy kennis van het Frans, met ‘toute la reste‘, dat natuurlijk nergens op slaat, en het gedicht, samen met de crashed voiture, in puin achterlaat. Jammer.

De stelregel lijkt te zijn: hoe meer je naar de grenzen van de begrijpelijkheid grijpt, hoe sneller je bij de tweedehandse boekhandel terecht komt. Niet dat dat helpt bij het doorgronden van de werkelijkheid of het werkelijkheidsgehalte van de werkelijkheid, maar het maakt het wél een stuk goedkoper. Neem nu deze laatst verschenen bundel over het werkelijkheidsgehalte van de werkelijkheid. Hij is nog geen maand uit op dit punt van schrijven en op de website van De Slegte kan je hem al tweedehands aanschaffen vanaf € 12,50, evenals een hoop eerdere titels van Bindervoet. Dat zegt natuurlijk niks over de literaire kwaliteit van het werk; wél over de leesbaarheid ervan. Als de doorsnee-poëzieliefhebber na één taaie bladzijde op de knop ‘Terug naar af’ drukt en bij zichzelf denkt: ‘Laat deze kelk aan mij voorbijgaan’, dan hebben we vrij zeker met een Bindervoet te doen.

Het tekstje op de achterflap oogde nochtans veelbelovend: ‘over het werkelijkheidsgehalte van de werkelijkheid gaat over de vluchtige illusie van de werkelijkheid en de gedetailleerde realiteit van de droom. Op het snijvlak van die twee vinden we poëzie, soms rijk aan beelden, soms springerig als de droomlogica zelf, soms uiterst precies en concreet, soms vaag.’

De uitleg is goed. Tussen de bokkensprongen door verschijnt af en toe een gaaf gedicht, als ‘Wanen’.

Als er geen koevoet aan te pas komt om de betekenis los te wrikken en Bindervoet zich bij de lichtvoetige versvoet houdt en niet in het droomlandschap verdwaalt – wat ik hem in genen dele wil ontzeggen – ontstaat soms een genietbaar poëtisch moment. In 2020 kwam De droom van eb inkt diervoer uit, de jury van de Ida Gerhardt poëzieprijs wist zelfs te melden: ‘dat Bindervoet wars is van het serieuze en bloedeloze waaronder de Nederlandse poëzie zo vaak (en graag) gebukt gaat. De in deze bundel geschapen droomwereld is een feest’. Deze laatste frase moet de jury er, in een lichte vlaag van breeddenkendheid, aan toegevoegd hebben. Mij staan eerder de bloedloze verzen van Ed Leeflang voor de geest: ‘niets wat er groeit uit ons, / niet van gedachten of van vlees, / weten wij voor erger te behoeden.’

Maar ik wil de ware Bindervoet-fan niet dit laatste fragment onthouden, uit het acht bladzijden lange gedicht ‘Explorer Enter Void’ :

Bij het einde van de eredienst zou de priester zeggen: ‘Gaat heen en vermenigvuldig U’, wat natuurlijk niet zo goed is voor het milieu, maar de zaak wat kleurrijker maakt.
____

Erik Bindervoet (2024). over het werkelijkheidsgehalte van de werkelijkheid. De Harmonie, 92 blz. € 19.00. ISBN 9789463361835