Micha Hamel – Toen het moest

Kansloos tegen het absurdisme

door Ernst Jan Peters

Wat is dat toch voor een gekke trend, geachte mijnheer Hamel, dat veelbelovende dichters die steeds meer die belofte waarmaken al na vier bundels aankondigen dat het is afgelopen met het dichten? Ik lees dat voornemen achterop uw bundel Toen het moest. Een titel die suggereert dat u onder druk bent gezet. U wilde niet, u had de plicht, er is hier sprake van een ‘motje’. Waarom? Misschien vanwege de genoemde beurs van het Nederlandse Letterenfonds, misschien vanwege contractuele verplichtingen met uw uitgever? Een uitgever die ook nog eens pesterig ‘poëzie’ heeft gezet op de voorkant. Pal onder de titel, terwijl de tekst op de achterzijde nog wat twijfel wil zaaien of hier wel sprake is van een dichtbundel. Muzikanten als Prince en George Michael gingen jarenlang gebukt onder de macht die hun platenmaatschappijen uitoefenden. U bent meer van de niet-zo populaire muziek maar u weet vast hoe het met die heren is afgelopen vrij onlangs. Ik maak mij zorgen om u, mijnheer Hamel.

Toen het moest is ook een beetje een titel waarin u zegt: vooruit dan maar, kijken wat er nog ligt onder het bureau of in de krochten van de harde schijf. Beetje husselen, nietje erdoor en dan ligt hij er. U moet toegeven, er komt nogal wat verschillends voorbij in de bundel: teksten die hoorden bij een speciale museumpresentatie met virtuele brillen, odes aan oude vriendinnen, odes aan vriendinnen die 50 jaar worden naast hele persoonlijke gedichten over de liefde en het vaderschap. Dit lijkt een ‘alle dertien even Hamel’-compilatie.

Het is jammer dat u niet langer als dichter door het leven wil, want u maakt verrassende verzen. U kent natuurlijk zelf al uw gedichten al, maar ik citeer toch even.

Het zit er allemaal in: een bijzondere vorm om mij als lezer te vermaken, absurde wendingen, verwijzingen naar taalvormen van buiten de poëzie (.., zie foto) en het vrolijke zelfonderzoek dat altijd op de loer ligt. U zet de typografie (op deze website niet helemaal goed weergegeven)  in om te accentueren maar maakt nauwelijks gebruik van de muzikale middelen die u als dichter ter beschikking staan zoals rijm en metrum. Dat is opvallend als ik lees dat uw ‘andere baan’ componist is. Gaat het hier om het streng scheiden van twee disciplines of gebruikt u juist graag het eigene van de taal, zonder de ballast van klank en ritme?

En tussen die vrolijke ballades vol absurdisme lees ik een gedicht waarmee u mikt op de erebetrekking als Dichter des Vaderlands. Het beeld van het aangespoelde kinderlijkje op een strand aan de Middellandse Zee staat in ons geheugen gegrift. Het Syrische kindje dat met het gezicht naar het zand gericht de onmacht symboliseert, blijkt een naam te hebben, Aylan Kurdi, en voor hem is het gedicht ‘Oversteek’.

Geachte mijnheer Hamel, u bent een begenadigd dichter en dan is het natuurlijk absurd om te gaan melden dat u daarmee ophoudt. Stop liever met die onzinnige aankondigingen. U las een boek en dacht dat kan een robot beter schrijft u in het gedicht ‘Lees mij’. U suggereert dat dat gedicht is geschreven door een robot, maar wij trappen daar niet in. Sommige boeken worden wellicht beter geschreven door robots maar die overtreft u dan weer door iets toe te voegen dat in geen algoritme is te programmeren: het onwezenlijke, het onverwachte, het ongerijmde.

Heeft uw aankondiging te maken met eventuele weerstand tegen uw poëtische werk? U kunt slecht tegen kritiek. Dat verzin ik niet, dat zijn uw eigen woorden in een Facebookpost van 25 maart 2017: “Ik kan slecht tegen kritiek. Beter gezegd: ik kan niet tegen kritiek. Ik vind kritiek krijgen storend, vervelend en irritant. Mijn vrouw zegt het ook: ‘Jij kan niet tegen kritiek.'”
Als uw liefhebbende echtgenoot het beaamt, dan moet het wel zo zijn. Lees dan geen recensies of dit soort open brieven, want die verzieken uw humeur. Maar laat ik ter verdediging opmerken dat mijn kritiek zich concentreert op de tekst op de achterflap en een beetje op de titel van uw bundel. Toen het moest is als een bundel nagelaten gedichten een verzameling van divers materiaal met weinig onderlinge samenhang. Daar zitten meesterwerken tussen die het bestaan van de bundel in hun eentje rechtvaardigen, naast vormexperimenten, gezellige observaties en onderzoeken naar de expressiemogelijkheden van de taal. Daar moeten er nog heel wat bij, wil er sprake zijn van een echt dichterlijke nalatenschap.

Waarom stoppen, de poëzie kan toch altijd een duwtje gebruiken? U publiceert bij een fatsoenlijke uitgeverij, u scoort hoog in de Pfeijfferindex (vijf gedichten!) en de wereld wordt er niet minder absurd op. U heeft vast nog veel meer vrienden en vriendinnen die een kroonjaar vieren. Als iedereen 50 is geworden, gaat u verder met de vriendinnen van 60 jaar. Of u maakt weer een bundel waarin de gedichten als een compositie in samenhang meer vertellen dan ieder voor zich. Waarom? Hoe luidt die reclamekreet ook alweer: niet omdat het moet, maar omdat het kan! Mijnheer Hamel, deze lezer rekent op u!

***
Micha Hamel (1970) is naast dichter ook componist-dirigent. Hij componeerde orkestwerken, liederen, kamermuziek en muziek voor dans en theater. In 2008 toerde zijn operette Snow White door het land. In juni 2012 was hij ‘componist in focus’ op het Holland Festival. Met Alle enen opgeteld debuteerde Micha Hamel in 2004 als dichter. Deze bundel werd bekroond met de Lucy B. & C.W. van der Hoogtprijs en in twee keer herdrukt. In 2006 verscheen de dichtbundel Luchtwortels, in 2010 Nu je het vraagt, en in 2013 Bewegend doel.