Poëzie onderweg en bij de afwas
door Maurice Broere
–
Dit en alles en heel het heelal is de vierde bundel van Pim te Bokkel, wiens debuut ooit genomineerd werd voor de C. Buddingh’ prijs. Volgens de achterkant van de bundel is zijn recente vaderschap terug te vinden in de gedichten. Wat de vraag doet rijzen of dat echte poëzie oplevert.
De bundel opent met het gedicht ‘Spiegelingen van het alledaagse’ waarin een huiselijke situatie wordt geschetst: twee mensen die de afwas doen. Het doet me denken aan genrestukjes uit de zeventiende eeuw waarin de gewone mens in zijn dagelijkse bezigheden wordt uitgebeeld. Ook kwam het gedicht ‘Impasse’ van Martinus Nijhoff even in me op. Na dit openingsgedicht volgen vier afdelingen met een verschillend aantal moderne verzen en prozagedichten. In het gedicht ‘De ochtend na het feest’ komt een combinatie voor van een aantal strofen en als laatste strofe een prozagedicht. Uit de afdeling ‘De dagen die je achterlaat’:
–
onder een lage bestralende zon
spot de fietser
even verderop in de amper uitgebotte heg
door takken gedragen
een kraai
die er schoon op zijn rug slaapt
–
in de wintervorst schittert het dier
en schittert het havengebied
met de fietser die naderbij ziet dat de kraai
niet zichzelf is
–
verloren is hij
in de heg naast het fietspad een handschoen
–
een want die onthand nog iets grijpt
dat het zelf niet begrijpt
Het vers loopt soepel door het ritme en het gebruik van assonanties, die voor samenhang zorgen. Het is een mooie observatie, die heel herkenbaar is. Je hebt allemaal wel eens dat je iets ziet, waarvan later blijkt dat het iets totaal anders is. Meestal ben je in dat soort situaties even in je eigen wereld, totdat ineens de werkelijkheid tot je doordringt. Heel aardig is de woordspeling ‘de want die onthand nog iets grijpt’.
Uit dezelfde afdeling:
–
Je hoorde hoe de boot gedwee
zijn strepen in het water sneed,
het zweven van de meeuw
en de verwachtingsvolle stemmen
die jou toen al wilden kennen,
in het duister tastend naar een naam,
nog voordat je de kop opstak.
Je zwom al tijden met ons mee.
Je mag er zijn, je drijft
met toegeknepen ogen nog
met ons mee op de getijden.
Ook dit vers klinkt fantastisch. Er is optimaal gebruikgemaakt van assonanties en alliteraties. Net niet te overdadig, maar zeer gedoseerd. Het thema van het gedicht, samen zwanger, zou naar het sentimentele kunnen neigen, maar Te Bokkel weet dit heel mooi universeel en navoelbaar te houden. Hier verraadt zich de ware dichter.
Uit de afdeling ‘Onderweg om hier te zijn’:
–
In de Wijkertunnel raak je de verbinding kwijt,
verdwijn je.
–
Tussen tegels rij je
in de pulsgewijs verlichte schemer
van een grensgebied,
een niemandsland
onder het Noordzeekanaal.
–
Een verjaardag in Haarlem,
het leven dat er was –
de mogelijkheden die je achterlaat.
–
Niet ben je
de bestuurder die zijn wagen in de vangrail klapt.
–
Vol verwachting rij je
met je medereizigers binnen de lijnen omhoog,
het licht,
een nieuwe wereld in.
Weer een treffende observatie in een goedlopend ritme met veel klankrijkdom. Heel herkenbaar: rijdend in een auto kom je ineens in een soort niemandland, even ben je afgesloten van de buitenwereld. Alsof de tijd een moment stilstaat. Een moment nog de angst dat de tocht eindigt in de vangrail, maar het licht breekt door. Er komt een eind aan de mijmeringen en de wereld draait weer door.
Te Bokkel is op zijn best in de observerende gedichten, die heel herkenbaar zijn, omdat ze een soort universeel gevoel oproepen en daardoor tot de verbeelding spreken. Het stramien waarop veel gedichten gebaseerd zijn, is een waarneming die tot een verinnerlijking leidt en de lezer verrast. Een ander thema in de bundel, het vaderschap, is heel herkenbaar. Het nog jonge vaderschap brengt natuurlijk emoties met zich mee, maar spreekt vaak minder tot de verbeelding, omdat het al snel in de richting van sentiment gaat. In deze bundel is dat zeker niet het geval, omdat de dichter het toch zodanig weet te verwoorden dat het heel herkenbaar is, maar ook verrassend. De titel geeft dat eigenlijk al aan, kleine alledaagse zaken vormen een deel van het grote geheel. Een geslaagde bundel van een dichter die het vak tot in de finesses beheerst.
____
Pim te Bokkel(2019). Dit en alles en heel het heelal. Nieuw Amsterdam, 63 blz. € 19,99 ISBN 9789046824443
–
