in de potentie van de nagalm

Dean Bowen (1984) is dichter en performer. In 2019-2020 was hij stadsdichter van Rotterdam. In 2015 won hij de Van Dale SPOKEN Award in de categorie poëzie en in datzelfde jaar leverde zijn debuut een nominatie op voor de C. Buddinghprijs voor het beste debuut.  Zijn dichtbundel Ik vond geen spoken in Achtmaal verscheen op 11 september 2020 – exact 19 jaar nadat in New York twee spoken zich in de Twin Towers boorden.
Truus Roeygens stelde hem een aantal vragen.

foto (c) Irwan Droog

Uit de titel Ik vond geen spoken in Achtmaal zou men kunnen afleiden dat je op voorhand ervan uitging dat de ziel van schrijfster Henriette Roland Holst geen rust vindt?
De titel is meer een gevolg van het schrijven dan het gevolg van wat ik daar op voorhand zocht. Ik wist niet direct waarnaar ik op zoek was. Ik was daar op uitnodiging van Tilt en het Prins Bernhard Cultuurfonds – Noord-Brabant en ik had niet een strak omlijnde opdracht meegekregen. Ik geloof in de potentie van de nagalm. Waarmee bedoeld is dat ik, als het op kunst aankomt, altijd geloof dat wat er achtergelaten wordt niet hoeft in te boeten in rijkheid, ook nadat we er niet meer zijn. Maar een verwachting was er geenszins.

Spoken hebben geen grip; spoken hebben geen begrip voor kleuren, smaken of geuren, spoken hebben geen stem. Hoe heb jij tijdens het schrijven geprobeerd om grip te krijgen op de ziel van Henriette Roland Holst?
Ik weet niet of ik werkelijk grip gekregen heb op de geest of de ziel van Henriette Roland Holst. Als ik al iets gevonden heb, dan is het wellicht een route. Een manier om iemand die op heel concrete wijze ver van mij verwijderd ligt te benaderen. Daartoe heb ik verscheidene pogingen ondernomen tijdens mijn korte verblijf op de Oude Buisse Heide. Maar wat me het meest geholpen heeft, is mijzelf toestaan me ongemakkelijk te voelen over de poging zelf. Om mijzelf vervolgens toe te staan in alles wat daar aanwezig was een mogelijke nagalm van haar aanwezigheid te lezen.

We vonden prachtige regels in Ik vond geen spoken in Achtmaal, zoals: ‘Ik laat monsters toe om de binnenkant weerbaar te maken tegen alles wat rondwaart in het bos. Ik vermoed dat er hier weinig sterft wanneer het sterft.’ En deze dame uit het begin: ‘De mensen van hier lijken niet op de vrouwen die ik thuis mag noemen.’  Ben je een familiemens?
Ik denk het wel. Maar ik denk ook dat ik wellicht afwijk van de norm in hoe ik die term begrijp. Zonder het thuisgevoel dat deels genesteld is bij hen die ik familie noem kan ik mezelf niet bewegen in de wereld. Ik heb dat nodig. Tegelijkertijd ben ik ook een dwaler. Als zodanig denk ik dat ik mijn familie helaas te weinig zie, maar ik voel ze wel altijd als dicht bij me. En dat is waardevol.

Zijn spoken onschendbaar?
Het hangt af van wat men met onschendbaar bedoelt, maar ik denk het wel. Tevens zijn wij het die hetgeen we als doorspookt ervaren voorzien van context. Als er sprake kan zijn van aantasting, schending of zelfs het aandoen van geweld, dan speelt het zich af in die contextualisering.                     

Dus je vond geen spoken in Achtmaal.  Hoezo? En ze antwoorden op jouw brieven! Elders huilen ze.
Maar waren dat de spoken? Of was het ikzelf die in al mijn tekortkoming de stilte, het bos en al haar dimensies wenste te interpreteren? Ik laat het liever in het midden. En gelukkig staat het gedicht me toe om die ambiguïteit toe te staan.

Er staan geen titels in de bundel. Hierdoor arriveren regels onuitgenodigd. Maar je hebt een boekje voor ons neergezet met wees welkom. Zijn dichters aan hun lezers dankbaarheid schuldig?
Het hangt ervan af wat bedoeld wordt met dankbaarheid. In principe niet. De schrijver moet schrijven en moet dat compromisloos kunnen doen. Het siert de schrijver als deze eenieder die zijn tijd investeert in hetgeen hij schrijft, dankbaar is. Mijn schrijven is een geste naar de lezer. Het is een offer. Maar het is ook arbeid. Als iemand daarin wenst te duiken dan ben ik dankbaar, maar ik ben die dankbaarheid aan niemand verschuldigd.

Je hebt je voor het schrijven van de bundel teruggetrokken in Achtmaal, in het huis waar de dichteres Henriette Roland Holst begin 20^e eeuw leefde, zware depressies kende en jarenlang boven de toiletpot vingers in haar keel stak. Heb je iets van haar ziel geproefd?
Alles wat ik van waarde achtte heeft een plek in de bundel gekregen. Ik hoop dat dit terug te lezen is.
Ik heb, zoals gezegd, een route gevonden. Een benadering. En ik hoop dat men die in de bundel terug kan vinden.