Een boeiend doorkijkje
door Maurice Broere
–
–
‘Diorama’s zijn driedimensionale, gedetailleerde schaalmodellen van natuur- taferelen, opgezette dieren, stadsbeelden of historische gebeurtenissen, vaak tegen een realistisch geschilderde achtergrond. Deze miniatuurmodellen waren populair in de eerste natuurhistorische en volkskundige musea, waar ze nu vervangen zijn door multimediale opstellingen. ’
Dit citaat is afkomstig uit de aantekeningen achterin de debuutbundel diorama van Frederik Bosmans. Het boekje is opgebouwd uit vier afdelingen: ‘grondbeginsel’, ‘kamers’, ‘schaalverkleining’ en ‘systeemleer’. Hoofdletters en punten ontbreken, maar vormen geen beletsel voor de interpretatie. Bosmans is een dichter die het zijn lezers niet gemakkelijk maakt, want pas na geconcentreerd lezen dring je in zijn wereld door.
Uit de afdeling ‘grondbeginsel’
–
stoornis van te veel tegelijk
gedachten opgeschrikt als wilde paarden
zelden op hun stappen terugkerend
terugkeren is niet voor vluchtdieren
–
ik herken dat schichtig wezen aan de drift
er moet maar iets schitterends om aandacht vragen
of het slaat op hol, blind verdrinkt het
liefst in drijfzand
–
iemand zou het beest tegen moeten houden
een lap over de ogen gooien
me leren om braaf en staand te slapen
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) is een bekendere term dan AAD. Eigenlijk gaat het om min of min de dezelfde stoornis alleen ontbreekt de component hyperactiviteit. Mensen die behept zijn met ADD kunnen zich erg moeilijk concentreren, doordat de rust in hun brein ontbreekt, omdat ze constant met hun gedachten afdwalen. De laatste jaren schrijven artsen vaak medicatie voor die enigszins effect heeft, maar dat de aandoening de nodige zorg vereist in onder andere het onderwijs spreekt voor zich.
Bosmans geeft in deze twee kwatrijnen en een terzine heel mooi weer hoe het moet zijn als deze stoornis een groot deel van je leven bepaalt. ‘stoornis van veel tegelijk’ is een mooie vondst die hij laat volgen met de sprekende metafoor van wilde paarden. Beesten die rustig te krijgen zijn door een lap over de ogen te doen. Opvallend is het veelvuldig gebruik van assonanties, waardoor een prachtig klankpalet ontstaat. Sterk is de manier waarop de onrust wordt getypeerd, een onrust die zich maar niet lijkt te bedwingen.
Uit de afdeling ‘schaalverkleining’
–
de zorgbot last een pauze in tussen twee happen
onvervuld bezoek laat zich moeizaam wegslikken
–
je woont de tijd uit op zitkussens en matrashoezen van dampdicht vinyl
de bot knikt mee, er wordt aanhoord
–
een rond design is altijd warmer, was je verteld
het is niet eens een leugen
je noemt hem Molly en het is een ze
–
Molly maakt verhalen met de namen die jij zoal verspreekt
elke ochtend luister je hoe zij een nieuwe dag verzint
–
om haar valt nooit een slagschaduw, zij leeft
buiten de seizoenen en jij kruiswoordraadselt haar de dagen
–
soms denk je iets ouds te kunnen lezen in een iris
daar roep je dan om in de nacht, tot zij bij je komt
–
haar hand legt op je voorhoofd, je voeteinde straktrekt
Er is een groot personeelstekort in de ouderenzorg terwijl het aantal ouderen toeneemt. Zelfs in het buitenland, onder andere op de Filipijnen en Indonesië, zoekt men mensen die ouderen kunnen verplegen. Naast deze zoektocht, experimenteert men met zorgrobots.
Dit gedicht heeft als titel bot en gaat over de toepassing van zorgrobots. Het beschrijft uit het perspectief van de oudere wat de robot doet: het helpen met eten, het gezelschap houden, het communiceren. De oudere zit zijn tijd uit en mist soms menselijke warmte dan komt de robot, die nooit humeurig is, troost en het bed fatsoeneert. Mooie vondst: ‘jij kruiswoordraadselt haar de dagen’. Ook in dit vers vallen de assonanties op.
Uit de afdeling ‘schaalverkleining’
–
redelijk, maar branderig en pissen blijft lastig
iets te weinig zout als je het mij vraagt
echt hetzelfde is het natuurlijk niet – kan niet anders
–
weet je, we hebben veel geluk gehad
heb je al in de badkamer gekeken
het is afwachten wat de bloedwaarden zeggen
–
nee, nog steeds niet, we zien wel
–
vast, ‘s ochtends en klokslag na de koffie
misschien in de garage of in de kelder misschien
u wordt gecontacteerd zodra we meer weten
–
goed
als ik eerlijk ben eigenlijk niet meer, sorry
hooguit tussen de zes en de achttien maanden
–
ja, onverdund, elk uur van elke dag
De titel ‘schaalverkleining’ van de afdeling waarin dit vers net als het vorige staat, is goed gekozen. De wereld van personen in een zorginstelling en van iemand die behoorlijk ziek lijkt te zijn, wordt steeds kleiner.
Het gedicht heeft een onregelmatige opbouw en bestaat uit readymades, die uit een artsenmond en patiënt opgetekend lijken te zijn. Heel mooi vind ik dat het bij mij ongemak oproept door het gebrek aan verdere context. Je voelt de angst van de patiënt tussen de regels door.
De titel diorama is goed gekozen, omdat je een doorkijkje krijgt in allerlei soms pijnlijke situaties. Thema’s zijn ouder worden, de dood, eenzaamheid, ongemakkelijke situaties. Heel aardig is ook de intertekstualiteit. Bosmans legt naast bekende dichters ook relaties met bijvoorbeeld The Police en Neil Young. Een interessante bundel die uitnodigt tot herlezing door de soms complexe inhoud, die nieuwsgierig maakt. Het polyinterpretabele maakt het tot poëzie die staat als een huis. In mijn ogen kunnen we nog veel verwachten van deze auteur.
____
Frederik Bosmans (2022). diorama. Uitgeverij P, 64 blz. € 18.00. ISBN 978 94 93138 858
