De strandjutter van de hoop
door Ali Şerik
–
–
De bundel Verzachtende omstandigheden van Lotte Dodion opent met een citaat van Jo Marchant: ‘How did we become passive machines in a pointless universe?’ Marchant is een Engelse freelancewetenschapsjournalist en auteur. Daarna volgt een tweede citaat, dit keer van de Amerikaanse dichter Mary Oliver: ‘Pay Attention. Be astonished. Tell about it.’ De toon is meteen gezet, de lezer wordt aangespoord alert te zijn, zich te verwonderen en bereid te blijven het vertelde door te geven. Nog voor het eerste gedicht verschijnt, staat er een bladzijde met ‘Veelgestelde vragen’, over hoop. En precies daar draait deze bundel om.
Dodions bundel is zorgvuldig samengesteld en ademt aan alle kanten hoop. Maar hoe geef je hoop woorden en vorm? Bestaat er überhaupt één manier om haar in poëzie te belichamen? Heeft zij haar nest niet juist gebouwd in uitzichtloosheid of kwaad, om van daaruit harten, zielen en verwachtingen te bereiken? Omdat hoop zich niet in een vaste vorm laat vangen, heeft Dodion elk gedicht in een andere gedaante gegoten: disticha, triplets, kwatrijnen, titelloze gedichten, typografische variaties. Deze afwisseling maakt de bundel des te spannender, zonder dat ze haar stem verliest.
In de eerste afdeling, ‘Dit zijn de feiten’, gebruikt Dodion spaarzame woorden en korte regels die over de pagina’s zijn verspreid als zaad op een akker. Woorden die als zaad hoop doen ontkiemen en groeien. Misschien is dat de kracht van deze bundel, hoop als oerinstinct dat twijfel verjaagt en het overleven vooropstelt.
Fragment uit ‘Dit zijn de feiten’
—vrouw
–
—– traint haar
—– koprol
–
—– probeert zich
—– zo klein
—– mogelijk te maken
–
—– om
—– alsnog
–
—– in zijn
—– handbagage te raken
–
—- –(…)
–
[p. 16]
Dodions poëzie is doordrongen van engagement. Het openingsgedicht van de tweede afdeling, ‘De alchemie van de tegenspoed’, is geschreven voor de slachtoffers van Gaza. Toch overstijgt het de specifieke context en spreekt het zich uit tegen alle oorlogen. De titel verwijst naar één plaats, maar even goed had er Donetsk of Aleppo kunnen staan. Het gedicht draagt geen haat of beschuldigingen in zich, maar een ondraaglijk verwijt over het feit dát dit gebeurt. Onmacht en hoop staan naast elkaar, terwijl de dichter de elementen aanspreekt en vergeeft, om opnieuw ruimte te maken voor toekomst.
–
Lucht,
Ik vergeef je voor het dragen van de bommen.
Ik begrijp het. Jij kan niet kiezen wat je verspreidt.
–
Vuur,
Ik vergeef je vlammenzee.
Jij stak jezelf niet aan. Een ijzeren hand heeft je gedwongen te branden.
–
Water,
Ik vergeef je afwezigheid.
Ze hebben je omgeleid zodat je ons niet meer kan bereiken.
–
Aarde,
Ik vergeef je dat je uitgeput raakt.
Er zijn te veel lichamen om in je kleine schoot te begraven.
–
Ether heet je, maar ik noem je Zwaartekracht
omdat je alles hier hebt laten vallen
de bommen, de daken, de muren, de mensen
–
en ik vergeef je.
Ik zie hoe zwaar het je valt het gewicht van de wereld te dragen,
maar ik vraag je: houd vol.
–
Jij bent het die mijn opgeheven voeten in deze grond drukt.
Op dit land overeind houdt. Jij houdt mij
bestaansrecht.
–
[p. 25]
De woorden van Dodion trekken als een brandende fakkel door de bundel, gedreven door betrokkenheid bij de mens. Haar poëzie is strijdlustig als een protestlied, voor al diegenen die zijn verdrukt en niet meer durven dromen. Ze gelooft dat het zaad van hoop door iedereen geplant kan worden. ‘Maak van je hart een stakingspost / waarin je kost wat kost je vuur / brandend houdt.’ [p. 27]. ‘Soms is het genoeg / onze blik als een arm van de telescoop / steeds dieper de nacht in te schuiven / tot die een omarming wordt die alles kan dragen.’ [p. 28].
Haar poëzie doet denken aan de Turkse dichter Nâzım Hikmet, die eveneens probeerde een positief uitzicht brandend te houden als een kaars die de donkere tunnel naar de toekomst verlicht.
Dodion is een creatieve dichter die voortdurend nieuwe invalshoeken zoekt om de lezer wakker te schudden. Haar observatievermogen is scherp: ‘Ik draai het volume van de vogels open, de lentefanfaren (…)’ [p. 31]. Woede keert zich in haar werk tegen de wereld: ‘Ik zaai bloemen in het gapende gebit van de stad.’ [p. 30].
Met haar heldere stem en beeldende regels sleept Dodion de lezer mee, op zoek naar de essentie van hoop en wanhoop. Redding ontstaat immers niet vanzelf, ook die vraagt offers. Radeloosheid baant de weg voor houvast: ‘Maar de hopelozen houden rechts. Marcheren onder de poort door. / Hun hoofden steeds dieper gebogen, met slechts één doel voor ogen: / de afgrond.’ [p. 45].
Dodion nodigt de lezer uit mee te dromen, waardoor haar poëzie telkens in een ander perspectief komt te staan. Misschien zoekt ze zelf ook naar antwoorden op de wreedheid van de mens. ‘Ik droom ervan de stad droog te leggen. / Mijn waterkleed op te tillen, met natte enkels verder / het land in tot ik een andere stroom vind om in op te gaan.’ [p. 48].
–
IV.
–
In de late zon, op de lederen achterbank
van een auto die meer waard is
dan een mensenrechtencommissaris
haalt een bleke jongen neuriënd
een bevend emmertje boven.
–
Onder een deken van badstof
klinkt vanop de knalgele bodem
gedempt gesnik.
–
Voorzichtig trekt de jongen de handdoek
van het rillende woord dat hij heeft gepaard,
ongezien uit zee gehaald: MENS.
–
Hij zal het in een doosje naast zijn bed bewaren.
’s Nachts wanneer het niet kan slapen, zal hij het aaien.
–
[p. 65]
Hoe meer ik haar gedichten las, hoe vaker ik botste op de riffen van hoop, en tegelijk er soms van afdreef. Dodion blijft een bewonderenswaardige dichter in een tijd waarin de wereld naast de wapenindustrie marcheert. Ze speelt met gedachten en fantasieën en verkent onze verbondenheid met natuur en landschap.
Alleen de laatste afdeling, ‘Ombudsdienst voor historisch herstel van epische blunders’, overtuigt minder. Hier waaiert de bundel uit naar standpunten en benaderingen die te ver van het hoofdthema afliggen. Voor mij had de bundel eerder mogen eindigen. Toch blijft Verzachtende omstandigheden een indrukwekkend werk, waarin gevoelens en zorgen van deze tijd aanspoelen op de kust van de dichter. Dodion is een strandjutter van de taal, ze verzamelt woorden, rangschikt ze zorgvuldig en biedt de lezer een waaier van hoop en aanklacht tegen wie vertwijfeling zaait.
____
Lotte Dodion (2025). Verzachtende omstandigheden. Atlas Contact, 128 blz. € 22,99. ISBN 9789025477486
