Bloemlezing – Mateloos verlangen

Wilde diversiteit

door Kamiel Choi

–

–
De te onbekende Britse schrijfster Aphra Behn (1640-1689), die haar tijd ver vooruit was door in haar roman The Fair Jilt and Oroonoko een niet-witte protagonist op te voeren, schreef ‘Variety is the soul of pleasure’. Ze was een van de eerste feministische activisten, Virginia Woolf schreef in A Room Of One’s Own: ‘All women together ought to let flowers fall upon the tomb of Aphra Behn (…) for it was she who earned them the right to speak their minds.’

In de verzamelbundel Mateloos verlangen zijn meer dan 100 gedichten opgenomen over diversiteit, met name over diversiteit van gender (lgbtqi+) en seksuele voorkeur. De bundel is mooi vormgegeven met een harde kaft met twee handen met nagels gelakt in regenboogkleuren. Bijna alle gedichten zijn persoonlijke statements en anekdotes vanuit het perspectief van een poëtisch ik of een poëtisch jij, soms uitmondend in een hartenkreet zoals aan het slot van het gedicht ‘Anders’ van Thomas Cammaert (blz. 47):

Een poëziecriticus kan zo’n strofe eruit vissen en de recensielezer vertellen dat het niet heel erg poëtisch is, maar dat lijkt me niet zinvol. Er zijn in dit boekje genoeg prikkelende metaforen te vinden, zoals van Hans Kloos, die op de taal erotiseert: ‘kom kus de klink van puntkomma’ (blz. 85) of ‘wij plakken aan elkaar als korrels kleefrijst’ van Astrid Lampe (blz. 91).

De gedichten staan keurig op volgorde van de achternaam van de auteur, er is geen onderverdeling in hoofdstukken of thematiek. Er staan een aantal Engelstalige gedichten in, waardoor de bundel een kosmopolitische sfeer krijgt. Er is een uitgebreide auteursindex waar opvalt dat de auteurs zelf mochten kiezen of ze hun geboortejaar en hun voornaamwoorden opgaven. Dat is een fijn detail. Ik krijg wel een beetje de kriebels van die minibiografieën waarin iemands verdiensten gecomprimeerd worden weergegeven – het zegt zo weinig over een persoon. Waarom struikel ik daarover? Wanneer onze identiteit als auteurs bestaat uit wapenfeiten, bewuste keuzes, veroveringen, lijkt deze de genderidentiteit te verdrukken, die vaak juist géén bewuste keuze is en geen verovering (misschien een hérovering van terrein dat door een conservatieve samenleving is ingepikt?).

De gedichten zijn divers qua stijl en, hoor ik als recensent te zeggen, kwaliteit. Er staan pamflettistische teksten in waar ik geen poëzie in zie, maar ook brokken taal die beklijven.

Hoe bespreek je een gelegenheidsbundel als deze? De vele ervaringen van lgbtqi+ mensen en hun geestverwanten in een dichtbundel samenbrengen is een mooi project, en de veelheid van stemmen komt hier goed tot zijn recht. De stemmen en gedichten communiceren door de alfabetische rangschikking onderling niet met elkaar, dat is jammer en men zou zelfs van een gemiste kans kunnen spreken.

Queer betekent oorspronkelijk schuins, off-center en wordt sinds het einde van de 19e eeuw als aanduiding voor homoseksuelen gebruikt, afwisselend pejoratief en als zelf-aanduiding. In het Duits betekent quer nog steeds schuin, of ‘van alles wat’ (querbeet).

Ik heb de bundel daarom ‘quergelesen’. Dit kan misschien de gezamenlijke stem laten klinken van deze bonte stoet dichters:

Ik vind dit taalkundig interessante regels, die er voor mij uitsprongen. De bundel bevat ook de nodige (al kunnen precieze lezers zich afvragen of het echt nodig is) rijmelarij waar ik als recensent ‘tegen’ zou moeten zijn omdat het geen authentiek spreken lijkt. Maar ik ben een groot voorvechter van het samenbrengen van geheel verschillende stemmen in één bundel. Het maakt ons duidelijk wat gezapige reactionairen negeren, dat de lgbtqi+-gemeenschap geen homogene groep is, die ze negatief definiëren als afwijking van hun norm. Dat er duizend verschillende manier zijn om van de norm af te wijken beseffen de minsten.

Daarom is het ook mooi dat in de bundel een aantal Engelstalige gedichten zijn opgenomen (al lijken sommige een beetje houterig (‘Welcome to the bedroom where love is free / And sexual diversity is the key’, Jennifer Hopelezz, blz. 78). Mateloos verlangen is een aardige bundel voor lezers die benieuwd zijn naar de poëtische stem van de lqbtqi+-gemeenschap, De meeste gedichten zijn hartenkreten, geschreven door ervaren en minder ervaren dichters. Wie poëtisch dieper in het onderwerp wil doordringen doet er misschien beter aan om de debuutbundel van Alara Adilow (de eerste dichteres in de bundel) te kopen. Omdat het bij een bundel als Mateloos verlangen vooral om gaat, de ander het woord te gunnen, om de onbewuste beperkingen van een gevestigd idioom te doorbreken, geef ik haar aan het slotwoord:

____

Bloemlezing (2023). Mateloos verlangen. Uitgeverij Podium, 176 blz. € 21,99. ISBN 9789463812245