Weren en bezweren
door Ernst Jan Peters
Weerberichten lezen we voor het weer uit. Wat staat ons vandaag te wachten, zon of regen en van welke kant waait de wind? Nooit heb ik de aanvechting gehad oude weerberichten over te lezen, hun beoordeling achteraf valt nogal digitaal uit: de voorspelling klopte of er deugde geen snars van. Maar meteoroloog-dichter Geert Zomer (nomen est omen) beperkt zich in zijn dichtbundel Weerbericht niet tot temperaturen en wolkformaties. Niet alleen de atmosfeer wordt voorspeld, maar ook de sfeer in bredere zin. En dan hangt hij daar natuurlijk ook een paar wijze raadgevingen aan: ‘Neem uw hond mee / volg code rood.’
De achterflap geeft aanwijzingen over hoe de dichtbundel gebruikt moet worden: ‘Sla dit boek met regelmaat open, zoek uw liefde en verdriet in vlagen en sterren. Werp valwind rakelings over uw schouder. Geniet!’ Zo blijkt de bundel meteen een ‘zelfhulpboek’ waarbij de in nood verkerende lezer hulp kan vinden in de taal. Bladeren is inderdaad een goede suggestie, een inhoudsopgave ontbreekt. Logisch, want alle 73 gedichten dragen de titel ‘Weerbericht’. De gedichten verschenen eerder op Facebook binnen de context van de rubriek ‘Geerts weer’.
De gedichten beginnen allemaal met een aanzet die uit de minder poëtische weerberichten komen en dan valt op dat meteorologen het weer al vaak personificeren: wolken breken, misten trekken op, depressies naderen. Het weerbericht op pagina 67 kijkt zelfs verder dan de komende dagen:
Weerbericht
Weerbericht voor de komende jaren:
‘s Nachts kilte en klammigheid onder de dekens.
‘s Morgens, bij het ontwaken, één en al mist.
‘s Middags laaghangende somberheid.
‘s Avonds ongure vermoedens, mistroostigheid alom.
Het geheel gelardeerd door stormen die zo zwaar zijn
dat ze hele steden optillen.
Het recept:
Lees, beluister, bekijk nooit meer het weerbericht.
Wellicht zal het weer dan hetzelfde zijn (vermoedelijk niet),
maar uw leven een stuk blijer.
De weerberichten geven adviezen maar vertellen soms over dieren (honden vooral), mensen (in de vorm van de buurman die we moeten gedogen en de buurvrouw die begeerte wekt) en mythische figuren: elfjes, weerwolven, boskabouters en paradepaardjes. Ze worden allemaal beïnvloed door het weer óf ze beïnvloeden zelf het weer. Want het weer is ook maar een mens.
Weerbericht is een intrigerende bundel met bijzondere associaties, soms onnavolgbaar. In één gedicht (pagina 13) wordt gesproken over (een kans op) een psychose (vanuit het westen). De dichter-meteoroloog zegt daarover: ‘Laat u niet ontmoedigen door realiteitszin, / maar toets het in al haar facetten. Zie het als dromen…’. Is dat een advies aan de lezer of spreekt de dichter vooral zichzelf toe? Zijn de ‘weerberichten’ bedoeld als pogingen tot bezweringen van de oncontroleerbare werkelijkheid? Dat maakt ze tot berichten waarmee de meteoroloog zich weert tegen het onbestendige, deze ‘weerberichten’. De meeste gedichten geven troost en hoop, mits men zich maar een beetje houdt aan de verstrekte adviezen (pagina 17): ‘Wij hebben het weer hard nodig, /ook vandaag.’
We komen er achter dat de dichter meer is dan een registrerende meteoroloog, hij controleert het weer om mensen te helpen. Op pagina 68 staat een weerbericht in een afwijkende vorm. Dit bericht bevat een anekdote van een zekere Geert die door een fataal verkeersongeval belandt bij de houten deur van God die hem vraagt wat hij zoal heeft uitgespookt op aarde. Geert vertelt over zijn gebrekkig succes in de kunsten en over de weerberichten die hij op Facebook plaatst. Weerberichten die ook een soort horoscopen zijn. God vindt dat hij zelf over het weer gaat en horoscopen haat hij, dus hij is op zijn hoede. Als Geert vertelt dat hij ooit een koele bries stuurde naar een oververhitte stuurman, stuurt God hem terug naar de aarde, met tranen van het lachen in zijn ogen: ‘zo’n malloot konden ze daar nog wel even gebruiken…’. En zo komt het dat Geert Zomer nog even mag doorgaan met het opstellen van weerberichten en ze in een bundel zijn terecht gekomen die we kunnen lezen, nee, kunnen inzetten als bezwering tegen weerwolven en ander kwaad. Er wordt vrolijk met de taal gespeeld, soms tegen het flauwe aan (pagina 16): ‘Snijd af in de bochten, / een stuk boterletter bijvoorbeeld.’ De lach die het werk bij God uitlokt, wil bij mij niet boven komen, ik zie teveel de traan op de wang van Pierrot om mee te kunnen lachten. Ik zie vooral een gevecht met de elementen waarbij humor als wapen wordt ingezet, maar dat blijkt vaak een lekke paraplu.
Weerbericht is een mooi verzorgde bundel met tekeningen van Geert Zomer zelf en een van zijn kleurrijke schilderijen als omslag. Weerbericht is een bijzonder experiment waar de dichter de grenzen opzoekt van wat je met het fenomeen voorspelling kunt doen. De gedichten zijn vormvrij, de dichter is niet uit op enige vorm van rijm of metrum. Niet alle associaties zijn te doorgronden of zoals de dichter zegt (pagina 93, het laatste gedicht): ‘Tot in de hoogste regionen verblijven / oude mannen en vrouwen in hoofdstukken vol hermetische metaforen. / Hun zuigmonden slurpen geheimen van drukinkt.’
***
Geert Zomer was in 2011 en 2012 stadsdichter van Harderwijk, hij publiceerde in 2015 de dichtbundels Binnenman en Bloedmaan. Hij geeft regelmatig poëzieworkshops en treedt op tijdens literaire evenementen. Behalve dichter is Geert Zomer ook beeldend kunstenaar. Vanaf 2014 publiceert hij op zijn Facebook-pagina’s ‘Geerts Weer ‘ regelmatig een gedicht in de vorm van een bijzonder weerbericht. De bundel Weerbericht bestaat uit een selectie van die gedichten.
