Aaibaar en toch…
door Maurice Broere
–
–
Els de Groen is begaan met de natuur met name met dieren. Ze neemt het op voor de aarde en dieren die erop leven. In de bundel Hebben mollen weet van zonsondergangen? maken we kennis met allerlei dieren die ze op een originele manier weet te typeren. Ze heeft uitvoerig het gedrag geobserveerd en geeft aan die observaties een talige draai. Vaak met woordspelingen die op het betreffende dier van toepassing zijn. In de verantwoording achterin staat dat wij ons arrogant hebben gedragen ten opzichte van dieren door hun rechten te ontzeggen en het milieu te verzieken. De bundel heeft de missie dit aan de kaak te stellen en daarom stelt ze de opbrengst beschikbaar aan World Animal Protection en Animal Rights.
De bundel is mooi vormgegeven met illustraties van cartoonist Len Munnik die onlangs de Inkspotprijs 2020 won. Dat is de prijs voor de beste politieke tekening van het parlementaire jaar. Voorin staat een inleiding van Erwin Vermeulen: campagneleider Animal Rights, achterin zoals al genoemd een verantwoording en daartussenin negenenveertig gedichten.
–
Hoe stil je de huidhonger
van verweesde mensen
wuivend voor een zwaairaam?
–
Hoe stil je de huidhonger
van de pelsdierfokker
wiens kooien zijn geruimd?
–
Hoe stil je de huidhonger
van gestripte nertsen
die hun jas terug willen?
De titel is een woord dat de laatste maanden vaak te horen is. Covid-19 heeft toegeslagen en het gevolg is dat we elkaar niet meer mogen aanraken. Allerlei gewoontes bij begroeten zijn doorbroken en dat kost velen moeite. In dit gedicht komt wel een bijzondere vorm van huidhonger voor die nog een stap verder gaat dan het gemis van een handdruk, een schouderklop of een afscheidskus. Het vers werkt prachtig naar een climax. Eerst wordt de situatie in de verzorgingshuizen geschetst, waar naasten niet naar binnen mochten en daarom alleen voor het raam naar hun familie konden zwaaien. De verhalen zijn bekend en je voelt direct de tragiek. Dan de pelsdierfokker die zijn lege kooien ziet en zijn harige handel niet kan aaien. Maar als klap op de vuurpijl het slachtoffer dat het leven liet, de nerts waarvan de pels verwijderd is. Het mooie van de climax is het parallellisme van de drie vragen aan het begin van elke strofe. Je voelt dat het niet goed afloopt. Mooie zinnen, waarin geen woord te veel staat. Opvallend is ook de woordkeuze van verweesde in relatie met de ouderen, de gestripte pels van de nerts en een neologisme als zwaairaam.
–
Een mug doodslaan is
moeilijker dan olifanten vellen.
Hoe heftig ook het jagen
een mug haalt niet de krant.
–
Eer haalt een krant de mug
zodra ze wordt verpletterd door
nieuws over een bul.
–
Hij stierf door een kogel
zij door het katern
dat zijn dood bekendmaakte
en de hare werd.
–
Postuum zijn ze verenigd
de dikhuid en de bloedzuiger
de reus en het insect.
Een bekende tegenstelling de mug en de olifant. Van oudsher verenigd in het spreekwoord: van een mug een olifant maken. Heel grappig hoe ze hier met elkaar in verband gebracht worden. Het sonnet is opgebouwd uit tegenstellingen, waardoor contrast ontstaat. De derde strofe is prachtig door de compactheid en de assonanties (door, kogel, dood / katern, bekendmaakte, hare).
–
Krokodillen kun je niet aaien
Je kunt er wel schoenen van maken
–
zoals je schoenen uit pythons maakt
brillenkokers uit schildpadden
haarspelden uit olifanten.
–
Krokodillen kun je niet aaien
je kunt ze wel aardig verdingen
–
opdat ze grondstoffen worden
kostbare halffabricaten van
oogstrelende luxe.
Verdinging staat niet in Van Dale, maar uit de context begrijp je onmiddellijk wat de betekenis is, in dit verband betekent het van een dier een ding maken. Hier ook weer de tegenstelling als stijlmiddel.
Laatst zag ik op het nieuws toevallig een Deense nertsenfokker langskomen die een rek toonde met dode nertsen. Hij haalde er nog eentje van het schap en hield het slappe, dode dier voor de camera. De beesten waren gedood, omdat ze Covid-19 op mensen kunnen overdragen. Best wel schokkend zo’n beeld met dode, aaibare dieren. Dit soort beelden zien we niet vaak. Opnamen in slachthuizen zien we zelden en als we ze zien zijn de beesten al in stukken gehakt en al hun aaibaarheid kwijt. Wij willen wel vlees eten en dierlijke producten gebruiken, maar het begin van de keten willen we liever niet zien. Deze bundel drukt ons op de feiten. Wat doen we met onze dieren? Wat doen we met de natuur.
Geen duidelijke oproep om wat aan het dierenleed te doen, maar wel probeert de dichter ons bewust te maken waar we mee bezig zijn en wat er namens ons gebeurt. Het is absoluut geen betweterig, drammerig werk, ook niet zwaarmoedig of sentimenteel eerder luchthartig met een vleugje ironie, maar daardoor komt de boodschap wel keihard binnen. Interessante bundel die het lezen dubbel en dwars waard is. Bovendien steun je bij aankoop de bestrijding van dierenleed. Hoe mooi wil je het hebben?
____
Els de Groen(2020). Hebben mollen weet van zonsondergangen. In de Knipscheer, 80 blz. €18,50. ISBN 9789493214149
