De ontdekking van de hemel
door Maurice Broere
–
–
De ondertitel: een verhaal over liefde, geeft eigenlijk direct mijn probleem met dit boekje aan. De vraag is of we dit werkje wel tot de poëzie moeten rekenen. Als je het doorbladert, dan is de bladspiegel opvallend ‘poëtisch’: korte regels veel wit op een bladzijde. Maar als je de tekst gaat lezen is er toch meer sprake van een doorlopend verhaal, waarvan de zinnen in stukjes geknipt zijn. Is het dan een prozagedicht, zal de lezer zich afvragen. Dat ook weer niet, want dan maakt de dichter de regels meestal vol. Waarom heeft de dichter deze bundel zo vormgegeven?
Het boekje heeft een harde, blauwe kaft. Aan het begin staat een inhoudsopgave. Het eerste gedicht of moet ik hoofdstuk zeggen, heeft een titel die begint met het woordje ooit, alle andere titels beginnen met toen. Binnen de gedichten komen vaak gebeden voor die verschillend worden aangeduid: ‘Smeekgebed’, ‘Noodgebed’, ‘Dwanggebed’, ‘Angstgebed’, ‘Overpeinzend gebed’.
Een belangrijk thema in het boek is God. De auteur lijkt zich losgemaakt te hebben van het geloof van haar ouders, maar het wringt soms nog wel. Ze probeert zelf vorm te geven aan een eigen geloof los van conventies en kerk. Dat geloof een belangrijke rol in haar leven speelt, heeft mede te maken met het feit dat haar vader predikant was. Ze kreeg God als het ware met de paplepel ingegoten. Als ze ouder wordt, gaat ze twijfelen en maakt zich los van de kerk, maar niet van God, die ze Sneeuwluipaard noemt. In verschillende gedichten komt het broertje voor, waarvan ze later zegt dat hij niet bestaat. Hij is de twijfelzaaier en verwoordt het rationele in haar dat de religie relativeert.
hij huilde haar haren nat
schamperde over
kerkvaders
goden en godinnen
over miljoenen waarheden
en leugens
Hij rukte de basaltkeienketting
met alle geboden weer van haar hals
Het meisje ging bijna dood aan
niet voldoen
–
(Fragment uit: ‘Toen was er eindigheid’)
Andere thema’s hangen sterk samen met het losmaken van de traditionele religie, onder andere liefde, ouders, sterke vader en gebed.
De bundel is opgedragen aan haar vader en heeft een motto van Nick Cave afkomstig uit een lezing die Cave op 25 september in Wenen gaf:
Het liefdeslied is het licht van God / Diep van binnen knallen door onze wonden.
Liefde zorgt ervoor dat we heel wat kunnen hebben. Niet de kerk of het geloof zal ons redden, maar de liefde. Die zou je zelfs God kunnen noemen.
–
Haar haren werden langer en zwarter
Er groeide een schuilgordijn
Onzichtbaar geworden
zoals God zelf
Ze keek droef, was droef, rook droef
onbereikbaar opstandig onhandelbaar
Zonder enige triomf
droeg ze rebel als geuzennaam
liet wekkers aflopen in de klas
einde les
Schreef schots en scheef
foute antwoorden op repetitieblaadjes
wegens aanmatigend gedrag
veelvuldig op school op de gang
spijbelde met verve
zwierf langs zee en stranden
zocht wanhopig naar het juiste blauw
waar zee en zwerk vervloeien
begon een plan te schrijven op de achterste bank
geen God meer, wel een verhaal
haar verhaal
–
Niemand weet wat we met haar moeten beginnen,
zei de directeur
hij leek op een liniaal, was een liniaal
sloeg verdwaasd zijn woorden in het rond
ik ben al rechts geslagen dacht het meisje
sla mij nu maar links
Een toegankelijk gedicht waarbij nadere uitleg mij overbodig lijkt. Uit de biografische gegevens blijkt dat ze jong is gaan schrijven en haar eerste kinderboeken schreef toen ze op de middelbare school zat. In de laatste strofe zit natuurlijk een verwijzing naar de Bijbel die leert dat je geen wraak mag nemen als je geslagen wordt en terugslaan, maar de andere wang moet toekeren.
–
Ouderlingen, diakenen
dominees, priesters, goeroes, heiligen
verlichte zielen, betweters
schijnheiligen
regels, wetten, bekeringen
protocollen, beperkingen
Ze moest kiezen
waarheid moest er zijn
–
Ze vielen over haar heen
legden van zichzelf overtuigd
haar hun boeien aan
zo hoort het
wezen naar haar
Zo kan het niet, bevoogden ze in koor,
Je kent geen eerbied, geen deemoed
geen onderwerping
Jij kiest voor niets
geen kerk, geen kruis, geen regelmaat
Laat ons je vormen
–
Ik ben met God, schreeuwde ze terug,
Hij woont in mijn lichaam
in miljoenen druppels dauw en zweet
van buiten van binnen.
(…)
–
Zij vond haar eigen
eeuwige ruimte
bij de wind
bij het zwerk, bij oceanen
leefde haar liturgie van blauw
haar sacrament van verbinding
bewust van de Sneeuwluipaard
afdruk in haar rug
Haar volmaakte belijdenis
Het ultieme blauw
–
(Fragmenten uit: ‘Toen was er eindigheid’)
Ze heeft haar eigen weg, haar eigen God gekozen, de ultieme weg.
Een interessant werk, maar eigenlijk niet zo geslaagd als poëzie. Een roman had hier beter op zijn plaats geweest. De schrijfster geeft haar leven chronologisch en summier weer. Als ze dit uitgewerkt zou hebben, zou er waarschijnlijk een interessante coming of age roman zijn ontstaan, waarin de hoofdpersoon eigen keuzes maakt. Zoals de Bijbel in de Statenvertaling aangeeft: ‘Beproeft alle dingen; behoudt het goede’ (1 Thessalonicensen 5: 21).
____
Diet Verschoor (2022). Het ultieme blauw. Uitgeverij Anderszins, 120 blz. €25,00. ISBN 978 94 92994 332
